Antoni Józef Madaliński - generał i wielki patriota

Urodził się jako pierwszy syn Józefa i Barbary z Gutowskich, wywodzącej się z drobnej szlachty ziemiańskiej. We wczesnej jego biografii jak dotąd jest sporo luk i niejasności, toteż są kłopoty z ustaleniem szczegółów dotyczących jego pochodzenia. Wiadomo jest zaś wszystkim, iż był on uczestnikiem konfederacji barskiej, walcząc od 1768 roku w I Wielkopolskiej Brygadzie Kawalerii Narodowej. W 1770 roku walczył on na Mazowszu w oddziałach Józefa Sawy Calińskiego, jednakże w grudniu został on ranny pod Wysokiem i dostał się do niewoli regimentarza Ksawerego Branickiego. Po upadku konfederacji, Madaliński uzyskał w 1776 roku, stopień porucznika w I Wielkopolskiej Brygadzie Kawalerii Narodowej.

Od roku 1778, Madaliński zrezygnował ze służby wojskowej i został obywatelem ziemskim, uczestnicząc jednak ochoczo w życiu politycznym kraju, jako zatwardziały przeciwnik targowicy. W 1786 roku, został on wybrany posłem ziemi kaliskiej. Następnie został posłem na Sejm Czteroletni 1788-1792. W związku z koniecznością zwiększenia liczby wojska w 1789 roku, Antoni Madaliński powrócił do służby wojskowej w stopniu majora. W 1791 roku, objął on stanowisko wicebrygadiera w Wielkopolskiej Brygadzie Kawalerii. Uczestniczył on także w pracach Sejmu Wielkiego, dotyczących między innymi niedopuszczenia do kolejnych rozbiorów naszych ziem. W dniu 7 stycznia 1791 roku, wygłosił tam mowę na rzecz stronnictwa postępowego. Od 1793 roku, dowodzona przez niego brygada została na skutek kolejnego rozbioru Polski przymusowo przekwaterowana z rodzinnej Wielkopolski na Mazowsze.

Wobec groźby redukcji wojska, nakazanej przez władze rosyjskie, na naradzie w siedzibie dowództwa brygady w Ostrołęce, prawdopodobnie w dniu 8 marca 1794 roku, zdecydowano o rozpoczęciu powstania kościuszkowskiego. Madaliński odmówił redukcji brygady i w dniu  12 lub 13 marca 1794 rozpoczął marsz swojej brygady znad Narwi w kierunku Krakowa, co zdeterminowało rozpoczęcie powstania zbrojnego. W dniu 24 marca 1794 roku, w czasie proklamacji powstania przez Naczelnika Tadeusza Kościuszkę, dotarła do miasteczka Końskie, stanowiąc ubezpieczenie ogniska insurekcji od północy. W dniu 3 kwietnia maszerując przez Kielce, Pińczów i Skalbmierz, brygada połączyła się z grupą Kościuszki koło miejscowości Proszowice. Awansowany przez Naczelnika ze stopnia brygadiera kolejno na generała majora i generała lejtnanta, Madaliński walczył w wielkim dniu 4 kwietnia pod Racławicami, dowodząc kawalerią lewego skrzydła. Natomiast w dniu 6 kwietnia pod Szczekocinami powstrzymując na prawym skrzydle natarcie wojsk prusko-rosyjskich, został tam też lekko ranny. W drugiej połowie czerwca jego brygada osłaniała wycofywanie się głównych sił na Warszawę, a w lipcu i sierpniu uczestniczyła w obronie Mokotowa przed nawała rosyjską.

Antoni Madaliński brał także udział w wyprawie wielkopolskiej generała Dąbrowskiego, łącząc się 14 września z jego korpusem na terenie Poznania. Stoczono tam wiele potyczek z oddziałami pruskimi, a w dniu 2 października kawaleria Madalińskiego odegrała znaczący udział w zdobyciu Bydgoszczy. Podczas działań powstańczych, Madaliński odznaczył się jako zdecydowany dowódca, realizujący śmiałą strategię manewrową. Po wycofaniu wojsk polskich z Wielkopolski na skutek zagrożenia dla Warszawy, Madaliński brał udział w obronie stolicy. W styczniu 1795 roku, został tam aresztowany przez Austriaków i wydany Prusakom, przez których był więziony do 1797 roku w Magdeburgu. Po odzyskaniu wolności, nie brał on już udziału w dalszych działaniach niepodległościowych, wycieńczony fizycznie i nerwowo zmarł w dniu 19 lipca 1804 roku w dzierżawionym majątku w Borowem koło Przybyszewa.

Ewa Michałowska Walkiewicz