Jan Pazdur - na szlaku pracowitej rzeki Kamiennej

Po studiach
Po ukończeniu studiów na Uniwersytecie Jagiellońskim, w 1932 roku podjął pracę jako nauczyciel historii w Gimnazjum Św. Stanisława Kostki w Kielcach. Z tego okresu pozostało mu umiłowanie ziemi kieleckiej, której poświęcił wiele serca i pracy. Okres okupacji hitlerowskiej przebył w więzieniu, najpierw w Kielcach, a następnie w obozie koncentracyjnym Sachsenhausen. W tych najcięższych warunkach służąc pomocą innym, zawsze angażował się w działalność konspiracyjną. Po wyzwoleniu, uważając to za swój obowiązek podjął pracę nad założeniem polskiego Gimnazjum w Lubece.

Już w kraju
Po powrocie do kraju, kierował on pracami Wojewódzkiego Archiwum Państwowego w Kielcach. Niewątpliwie związało to go z historią techniki, co też wpłynęło na jego zaangażowanie w powołanie Instytutu Historii Kultury Materialnej Polskiej Akademii Nauk, w którym pracował aż do emerytury. Pełnił on tam funkcje wicedyrektora i kierownika zakładu oraz był on też członkiem Rady Naukowej.

Niewątpliwie pracą o największym znaczeniu dla kultury polskiej było wydanie sześciotomowej Historii Kultury Materialnej Polski w zarysie. Profesor Jan Pazdur był jej inicjatorem, współredaktorem, a także autorem części tego wielkiego dzieła.

Od lat siedemdziesiątych związał się z ruchem międzynarodowym organizacji zajmujących się zachowaniem zabytków przemysłowych, której efektem finalnym jest założenie Międzynarodowego Komitetu Zachowania Dziedzictwa Przemysłowego TICCIH ( Third International Conference on Conservation of Industrial Heritage). Był on także założycielem Polskiego Narodowego Komitetu oraz wieloletnim jego przewodniczącym.

Był jednym z członków i założycieli Polskiego Towarzystwa Historii Techniki, powołanego do istnienia w roku 1983.

Niezwykła osobowość
Profesor Jan Pazdur był osobowością. która nie zamykała się w swojej specjalności, jaką była historia kultury materialnej. Praktyczna realizacja tej idei związana była z jego zafascynowaniem działalnością Stanisława Staszica na ziemi kieleckiej i stworzeniem pierwszego przedsiębiorstwa państwowego wzdłuż rzeki Kamiennej.
Jedną z ostatnich inicjatyw profesora Jana Pazdura, było podjęcie prac nad atlasem historii kultury materialnej Polski. Atlas ten w formie cyfrowej miał nie tylko być udokumentowaniem dorobku, ale dzięki możliwościom przetwarzania danych, stać się nowoczesnym narzędziem dla wszystkich zajmujących się dziedzictwem przemysłowym w Polsce.

Ekomuzeum
Był on autorem idei powołania Ekomuzeum, znajdującym się w Dolinie Rzeki Kamiennej z siedzibą na terenie Wielkiego Pieca w Starachowicach. Znacząca w tym wypadku była jego idea w sformułowaniu wniosku powołania takowego muzeum w wyniku konferencji w 1983 roku, zorganizowanej w Kielcach i Starachowicach, której tematem były związki między kulturą, techniką a środowiskiem naturalnym. Jako cel organizacji Ekomuzeum, widział on prezentację procesów technologicznych urządzeń hydrotechnicznych XIX i XX stulecia, zakładów przemysłowych oraz osiedli mieszkaniowych związanych z naturalnym środowisku krajobrazowym. Centrum Ekomuzeum miały stanowić Starachowice z Zakładem Wielkopiecowym. Jan Pazdur popierał ideę wpisania zabytkowego Zakładu Wielkiego Pieca w Starachowicach na listę światowego dziedzictwa przemysłowego TICCIH.

Profesor Jan Pazdur zmarł w dniu 18 grudnia 2001 roku w Warszawie.

Ewa Michałowska-Walkiewicz
Dziennik Polonijny
Polska