Stanisław Koźmian - historyk i publicysta

Przede wszystkim nauka
W latach 1852–1853, Stanisław Koźmian pobierał nauki na Uniwersytecie Jagiellońskim, zaś od 1853 roku kształcił się w Paryżu i Bonn. W roku 1858, wrócił on do kraju i zamieszkał w miejscowości Dobrzechów. Dwa lata później, Koźmian został korespondentem Biura Politycznego Hotelu Lambert. Jako niezrównany patriota, musiał być on zostać uczestnikiem powstania styczniowego. Traktował to, jako obowiązek narodowy

Członek rządu
Od dnia 1 grudnia 1863 roku, Stanisław Koźmian został członkiem Wydziału Rządu Narodowego dla Galicji, a jednocześnie został on redaktorem naczelnym czasopisma krakowskiego „Czas”.

Po upadku powstania
W roku 1866, wraz z Józefem Szujskimi i Stanisławem Tarnowskim, Koźmian założył czasopismo zatytułowane „Przegląd Polski”. Podsycał on w nim, poczucie szczególnego umiłowania dla ojczyzny i ofiarności dla tego skrawka ziemi nad Wisłą. Został on także, jednym z przywódców obozu postępowego Stańczyków, opowiadającego się za szeregiem reform, które by umocniły pozycję Polski w Europie. W latach 1869–1870, Stanisław Koźmian, został posłem na Sejm Krajowy. A także był on deputowany do wiedeńskiej Rady Państwa.

Kierownik sceny artystycznej
W latach 1866–1868, Stanisław Koźmian, był kierownikiem artystycznym sceny krakowskiej, której dyrektorem w tym okresie był Adam Skorupka. W roku 1871, kiedy schorowany Skorupka wyjechał do Warszawy, oddał swoje stanowisko Koźmianowi. W roku 1873, Stanisław Koźmian został prawowitym dyrektorem Krakowskiego Teatru. Jako szef artystyczny, dbał on w szczególny sposób o przemyślany repertuar teatru. W latach 1871–1877, zamieszczał artykuły w czasopiśmie „Afisz teatralny”. Od aktorów wymagał nienagannego pamięciowego opanowania roli, a także nieskazitelności dykcji. Stawiał on przede wszystkim, na naturalność na scenie. Charakteryzację ograniczył do minimum. Starał się, aby dekoracje i kostiumy, były zgodne z epoką, w której dzieje się akcja dramatu. Stworzona przez niego szkoła gry aktorskiej, określona była mianem „szkoły krakowskiej", albo „szkoły koźmianowskiej". Organizował on także, konkursy dramatyczne oceniane przez wybitnych znawców literatury, bardzo wysoko. Jest autorem monumentalnej pracy zatytułowanej „Rzecz o roku 1863” wydanej w roku 1895, w której poddał on wnikliwej krytyce powstanie styczniowe.

Już niebawem, będziemy obchodzili kolejną rocznicę styczniowego zrywu narodowego. Warto jest zatem oddać się zadumie nad postacią Koźmiana, który był jego uczestnikiem.

Ewa Michałowska-Walkiewicz
Dziennik Polonijny
Polska