Pan Michał - Anna Henryka Pustowójtówna

Anna Pustowójtówna, urodziła się w dniu 26 lipca 1838 roku w Wierzchowiskach koło Lublina. Zmarła ona natomiast dnia 2 maja 1881 roku w Paryżu. Była powstańcem styczniowym, używając wówczas pseudonimu Michał Smok. Przez przyjaciół, nazywana była panem Michałem. Była ona również sanitariuszką podczas Komuny Paryskiej.

Pochodzenie
Anna była córką polskiej arystokratki, Marianny z Kossakowskich, pieczętującej się herbem Ślepowron i rosyjskiego oficera Trofima Pawłowicza Pustowojtowa. Trofim, był dowódcą koporskiego pułku piechoty, stacjonujacego w mieście Żytomierz. Anna, także miała starsze rodzeństwo: siostrę Julię i brata, będącego kapitanem w armii rosyjskiej. W roku wybuchu powstania styczniowego brat Anny, służył w twierdzy kijowskiej, był on surowym przełożonym dla podwładnych, a także był katem dla więźniów Polaków. Wychowaniem Anny zajmowała się babka, Brygida Kossakowska wpajając dziewczynie wartości patriotyczne i duchowe.

Pierwsze nauki Anny
Początkową edukację, Anna odebrała w Lublinie, w Szkole Wyższej Płci Żeńskiej Zgromadzenia Panien Wizytek. Następnie wraz z siostrą Julią, Anna Pustowójtówna kształciła się w renomowanym Instytucie Wychowania Panien w Puławach. Po ukończeniu tej szkoły, Anna przebywała dalej w Lublinie, gdzie ochoczo angażowała się w działalność religijno-patriotyczną. Brała udział w wielu demonstracjach, śpiewała pieśni narodowe w miejscach publicznych, składała kwiaty pod pomnikiem unii lubelskiej, jak również organizowała procesje z okazji różnorakich rocznic narodowych.

Kara więzienia
W roku 1861, Anna Pustowójtówna została skazana za udział w manifestacjach patriotycznych na karę pozbawienia wolności, którą miała odsiedzieć w klasztorze prawosławnym znajdującym się w głębi Rosji. Przed wykonaniem kary, wyratowała się ucieczką. Przystała do organizujących się w Mołdawii oddziałów polskich powstańców.

Udział w powstaniu styczniowym
Po wybuchu powstania styczniowego, Anna przyłączyła się do niego, walcząc w oddziałach generała Mariana Langiewicza. Brała udział w bitwach w Szydłowcu i pod Staszowem, będąc adiutantem dyktatora powstania. Na to stanowisko mianował ją Dionizy Czachowski. Nosiła pseudonim Michał Smok, a przyjaciele zwali ją potocznie Panem Michałem. Aresztowana została razem z generałem Marianem Langiewiczem, przez Austriaków po przeprawieniu się przez Wisłę do Galicji.

Przymusowa emigracja
Anna została zwolniona z aresztu, po klęsce powstania styczniowego, nie powróciła do kraju, przebywała na emigracji, w Pradze, Szwajcarii, a potem w Paryżu. Zarabiała na życie układaniem kompozycji z kwiatów. Wzięła udział w wojnie francusko- pruskiej, a także w Komunie Paryskiej. Za niesienie pomocy rannym podczas służby w ambulansach, została odznaczona Krzyżem Zasługi i dyplomem dziękczynnym, nadanym jej przez Towarzystwo Niesienia Pomocy Morskiej i Lądowej. W Paryżu, odnowiła znajomość ze Stanisławem Loewenhardtem lekarzem, poznanym w czasie powstania styczniowego w oddziale Mariana Langiewicza. Wyszła za niego za mąż, mając z nim czworo dzieci.

Odszedł Pan Michał
Anna Pustowówjtówna, zmarła nagle podczas snu na atak serca, w Paryżu w nocy z 1 na 2 maja 1881 roku w domu przy ulicy Montparnasse 44. w ten sposób, odszedł na zawsze Pan Michał, ale my Polacy zawsze będziemy o nim pamiętać.

Ewa Michałowska-Walkiewicz
Dziennik Polonijny
Polska