Gabriel Narutowicz - Pierwszy prezydent wolnej Polski

Pochodzenie

Gabriel Narutowicz wywodził się ze żmudzkiej szlachty. Ojciec jego Jan, pełnił urząd sędziego powiatowego ziemskiego, był on właścicielem wsi Brewik. Za udział w zrywie powstańczym w 1863 roku, został skazany na rok więzienia. Wcześnie osierocił Gabriela, zmarł rok po jego urodzeniu. Matką Gabriela Narutowicza była Wiktoria ze Szczepkowskich, trzecia żona Jana Narutowicza. To ona przejęła ciężar wychowania synów po śmierci męża. Jako kobieta wykształcona i zafascynowana filozofią epoki oświecenia, wywarła duży wpływ na poglądy młodego Gabriela. W roku 1873, postanowiła przenieść się do miejscowości Lipawa, aby tym sposobem uchronić swych synów przed nauką w szkole rosyjskiej, gdzie po upadku powstania styczniowego nasiliła się fala rusyfikacji.

Lata 1865–1920

W latach tych, Gabriel ukończył gimnazjum lipawskie. Podjął on następnie studia na Wydziale Matematyczno-Fizycznym Uniwersytetu w Petersburgu, ale z powodu choroby został zmuszony do ich przerwania. Dużą część życia spędził w Szwajcarii, gdzie w latach 1887–1891 studiował na Politechnice w Zurychu. W czasie studiów związany był też z emigracyjną partią „Proletariat". Uniemożliwiło mu to powrót do kraju, gdyż władze rosyjskie wydały nakaz jego aresztowania. Przyjął obywatelstwo szwajcarskie, a po ukończeniu studiów pierwszą posadę otrzymał w biurze budowy kolei żelaznej w Sanki Gallen.

Wielki naukowiec

Był wybitnym konstruktorem oraz inżynierem. W roku 1895, objął stanowisko szefa sekcji regulacji Renu, następnie był zatrudniony w biurze technicznym Kursteinera. Jego prace zostały nagrodzone na Wystawie Międzynarodowej w Paryżu, zyskał też sławę jako pionier elektryfikacji Szwajcarii. Kierował budową wielu hydroelektrowni w Europie Zachodniej m.in. w Monthey, Andelsbuch, a także w Kubel. Jego największym dziełem była elektrownia w Muhlebergu o mocy 48 MW.

W dowód uznania za jego pracę

W roku 1907, został on profesorem w katedrze budownictwa wodnego na szwajcarskiej politechnice. W latach 1913–1919, pełnił on tam funkcję dziekana. W czasie pierwszej wojny światowej, Narutowicz brał udział w pracach szwajcarskiego Komitetu Generalnego Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce. We wrześniu 1919 roku, na zaproszenie polskiego rządu przybył do kraju, gdzie aktywnie zaangażował się w odbudowę państwa polskiego.

Obrzydliwa polityka

W wyborach do nowego po wojnie sejmu polskiego, w 1922 roku, poparł Narutowicz Unię Narodowo-Państwową, związaną z Józefem Piłsudskim. Jako pierwszy polski prezydent, w wyborach niepodległego państwa, wygrał Gabriel Narutowicz. Przeciwko zaprzysiężeniu nowego prezydenta elekta, endecja wznieciła w Warszawie rozruchy uliczne. Urząd Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Gabriel Narutowicz pełnił przez pięć dni. Jego zaprzysiężenie odbyło się 11 grudnia 1922 roku. W dniu zaprzysiężenia demonstranci próbowali powstrzymać elekta siłą, tarasując ulice prowadzące do gmachu sejmowego. W dniu 14 grudnia 1922 roku, Narutowicz przyjechał uroczyście do Belwederu, gdzie odbył się akt przekazania władzy przez Józefa Piłsudskiego, nowemu prezydentowi.

Kilka dni po objęciu urzędu Narutowicz zginął w galerii Zachęta, zastrzelony przez powiązanego z ND malarza i fanatycznego nacjonalistę Eligiusza Niewiadomskiego.

Ewa Michałowska-Walkiewicz
ewalkiewicz@wp.pl