Roman Stanisław Dmowski - Członek endecji

Ten działacz niepodległościowy, jako pierwszy postulował o uzyskanie autonomii Polski w ramach Imperium Rosyjskiego, kiedy na naszych ziemiach miały miejsce zabory. Gdy sprawa Polski, klarowała się na scenie międzynarodowej w początkach XX stulecia, Dmowski dążył do odzyskania niepodległości w oparciu o sojusz z Rosją.

Jego ojciec Walenty, był zwykłym robotnikiem, a następnie właścicielem firmy brukarskiej i dzierżawcą jezior Skaryszewskiego i Gocławskiego. Jego matką, była Józefa z Lenarskich. Roman był trzecim z ich pięciorga dzieci. W 1875 roku, rozpoczął Roman naukę w warszawskim gimnazjum, a w wieku 17 lat założył on tajne kółko uczniowskie pod nazwą „Strażnica", którego głównym zadaniem był opór przed rusyfikacją. Z czasem kontynuował on nauki na Uniwersytecie Warszawskim, na wydziale matematycznym, ale zakusy patriotyczne zawsze cechowały tego wkraczającego w życie człowieka.

Gdy wybuchła rewolucja z 1905 roku, przeniósł się on do Królewca, obejmując jawne kierownictwo endecji, czyli ruchu niepodległościowego. Jako priorytetowe cele polityczne, wysunął on autonomię Królestwa Polskiego. W głównej mierze jego zasługą było uzyskanie przez endecję zdecydowanie dominującej pozycji w życiu politycznym Królestwa.
W grudniu 1906 roku, objął redakcję „Gazety Polskiej". W lutym następnego roku został wybrany posłem do rosyjskiej Dumy, w której został przewodniczącym koła polskiego. Roman Dmowski, zgodnie z programem wszechpolskim, stał na stanowisku, że sprawę wolności Polski należy łączyć z przymierzem francusko – rosyjskim, skierowanym przeciw Niemcom. Wielu Polaków było zszokowanych jego postawą i prorosyjskim nastawieniem, co spowodowało, że dużo pobocznych organizacji zerwało z nim kontakty. W owym czasie, Dmowski i inni członkowie jego organizacji deklarowali, iż Żydzi szkodzą interesom Polski i Rosji, co doprowadziło do jego porażki w wyborach warszawskich do IV Dumy w 1912 roku.

Mimo wszystko, dla odzyskania niepodległości przez nasz naród, Dmowski zadecydował o nie schodzeniu z kursu pojednania z Rosją. Częściowo pomagał mu fakt, iż znaczna część społeczeństwa polskiego pod zaborem rosyjskim, skierowała swe emocje przeciw Ukraińcom i Żydom.

Ostatnie miesiące, przed wybuchem I wojny światowej, Dmowski poświęcił w całości wielkiej aktywności politycznej, której celem było przygotowanie ruchu narodowego na rychły konflikt zaborców, dający nam upragnioną wolność.
Od jej wybuchu Roman Dmowski, konsekwentnie działał na rzecz klęski Niemiec. Po zajęciu Warszawy przez Niemców, wyjechał on do Petersburga, gdzie brał udział w pracach komisji polsko-rosyjskiej, mającej ustalić zasady przyszłej autonomii Królestwa. W lipcu 1917 roku, rozesłał czołowym przedstawicielom świata politycznego państw zachodnich memoriał zatytułowany „Problems of Central and Eastern Europe", w którym sformułował program terytorialny przyszłej niepodległej Polski.

W tym samym roku, został prezesem utworzonego przez siebie w szwajcarskiej Lozannie Polskiego Komitetu Narodowego, uznanego przez państwa zachodnie za oficjalne przedstawicielstwo narodu polskiego, którego zadaniem było odbudowanie państwa polskiego oraz sprawowanie opieki cywilnej nad Polakami przebywającymi na terenie państw zachodnich.

Mimo, że jego poglądy polityczne nie dały Polsce możliwości odzyskania niepodległości, pozostał on w pamięci narodu jako niezrównany polityk, a przede wszystkim patriota.

EWA MICHAŁOWSKA WALKIEWICZ