Elizeum - podziemna rotunda

Dom przyjemności

Jest to budowla w typie Maison de Plaisance, co się tłumaczy (domu przyjemności). W chwili obecnej zachował się tylko jeden pawilon ogrodowy, który wchodzi w skład kompleksu ogrodu romantycznego na „Książęcem”, założonego przez podkomorzego Kazimierza Poniatowskiego brata ostatniego króla Polski.

Według Zuga

Budowla ta powstała w latach 1776-1778, według projektu Szymona Zuga. Jest ona stworzona na planie centralnym, zamknięta z czterech stron półkolistymi niszami, które pokryte są kopułą, udekorowaną wewnątrz sztukaterią gipsową. Jej sklepienia mają charakter kolebkowy. Miejsce to doświetlone było okrągłym otworem w sklepieniu, tak by dokładnie w ten otwór wpadało światło stojącej na zewnątrz latarni.

Przez grotę

Niegdyś do Elizeum prowadziło wejście przez sztuczną grotę. Opodal Elizeum znajdowały się sztuczne wodozbiory, groty i nisze sklano-podziemne, jak też znajdowała się tam kaskada, spadająca u stóp góry pokrytej dzikiem zaroślem i drzewami. Jeden z podziemnych chodników, był oświecony dostatecznie przez kilka otworów, a prowadzi on po różnych zakrętach do drzwi, które się otwierają na podziemną salę, której ściany i kilka kolumn wspiera cztery wielkie wnęki z siedzeniami wykonanymi z marmuru. Wspomniane kolumny, dodatkowo utrzymują piękną stiukową banię służącą do dekoracji tego wnętrza. Znajduje się tutaj o czym warto wspomnieć, osiem popiersi Cesarzy Rzymskich, a są one umieszczone na wspornikach ściennych, a płaskorzeźby znajdują się nad drzwiami na specjalnych basitokach podporowych. Tuż przed grotą, znajduje się dość spora sadzawka z wyspą zwaną w osiemnastym wieku, wyspą miłości.

Na wzgórzu

Na wzgórzu znajduje się wieża turecka, czyli po prostu minaret ze wschodnimi schodami, prowadzącymi do malutkiej kuchni. U stóp góry pod wieżą istnieje mały folwarczek. Wszystkie te budowle miały się połączyć z wielkim domem, na który potrzebny kamień sprowadzono z dzisiejszego regionu świętokrzyskiego.

Przeznaczenie Elizeum

Na projekcie Zuga widniał ciekawy napis: "Elizeum dla przyjaciół i pięknych pań..." ten dopisek sprawił, iż wokół obiektu zaczęła się tworzyć legenda, podsycana przez powojenną prasę i kawiarniane elity.

Lata współczesne

Obecnie wnętrze Elizeum pozbawione jest wystroju, jedynymi świadkami dawnej świetności są odciski kasetonów dekorujących sklepienie. W miejscu tym zbierali się niegdyś polscy patrioci, dla których sprawa ratowania Ojczyzny była priorytetem.