Amelia Załuska z Ogińskich

Córka Michała
Była córką kompozytora Michała Kleofasa Ogińskiego, Z domu rodzinnego wyniosła zamiłowanie do nauki, literatury i muzyki. Znała kilka języków: francuski, angielski, włoski i niemiecki. Znała również łacinę, rosyjski i litewski. Od najmłodszych lat odbywała dalekie podróże. Dzięki kształceniu się u wybitnych nauczycieli muzyki, opanowała biegle grę na fortepianie i posiadała wiedzę teoretyczną potrzebną do uprawiania kompozycji. Z pasją zajmowała się poezją. Pisała wiersze okolicznościowe i malowała.

Droga do Iwonicza
Do Iwonicza przybyła z Kłajpedy. Ślub Amelii i Karola,  ich odbył się 11 maja 1826 roku w Kościele Karmelickim w Wilnie. Lata 1831–35 Załuscy spędzili w państwie pruskim, w Kłajpedzie. Po konfiskacie majątków litewskich i utracie prawa do mieszkania, przeprowadzili się w 1837 do Galicji i objęli Iwonicz. W latach 1837–1845 Amelia pomagała mężowi w budowie uzdrowiska. Można ją uznać za pierwszego urbanistę i architekta uzdrowiska. Według jej projektów i pod jej nadzorem powstawały pierwsze zabudowania uzdrowiskowe. W tym czasie odbudowano źródła za pomocą drewnianej cembrowiny, a nad nimi postawiono klasycystyczny kiosk na ośmiu kolumnach. Stanowi on dziś najcenniejszy zabytek małej architektury uzdrowiska. Wybudowano zakład kąpielowy, budynki dla kuracjuszy i zabudowania usługowe. W parku zdrojowym ustawiono zegar słoneczny. Dla wygody leczących się wybudowano chodniki, ścieżki, a na potoku oryginalne drewniane mostki. W 1842 uruchomiono sklepy w specjalnie wybudowanym dla tego celu piętrowym budynku nazwanym „Bazarem”. Pomagała też Amelia, okolicznym mieszkańcom. W 1847 roku, zorganizowała pomoc dla ludzi dotkniętych tyfusem. 

Ewa Michałowska-Walkiewicz
Dziennik Polonijny
Polska