KONTAKT   I   REKLAMA   I   O NAS   I   NEWSLETTER   I   PRENUMERATA
Niedziela, 13 października, 2024   I   04:12:19 AM EST   I   Edwarda, Geraldyny, Teofila
  1. Home
  2. >
  3. STYL ŻYCIA
  4. >
  5. Trochę historii

750 lecie Krakowa - Jeden z najstarszych polskich grodów

18 marca, 2008

Kraków, jako najstarszy ośrodek osadniczy znajdował się na obronnym Wzgórzu Wawelskim. A był to prawdopodobnie jeden z najważniejszych grodów w plemiennym państwie Wiślan. W X wieku, Kraków wchodził w skład państwa pierwszych Przemyślidów, a od 990 roku, znalazł się on w granicach państwa piastowskiego.

Pierwsza znana pisemna wzmianka o Krakowie (jako ważnym grodzie handlowym) pochodzi z relacji Ibrahima ibn Jakuba z 965 roku. Nad Wisłą obok Wawelu, na niewielkim wzgórzu z jurajskiego białego kamienia, według legendy stała niegdyś świątynia pogańska, na miejscu której zbudowano następnie kościół romański pod wezwaniem św. Michała Archanioła. Co najmniej od 1000 roku, w Krakowie znajdowała się też siedziba biskupstwa, a za panowania Kazimierza Odnowiciela, Kraków stał się główną siedzibą książęcą.
W okresie rozbicia dzielnicowego, mającego miejsce w 1138 roku, Kraków był siedzibą księcia seniora, z czasem jednak książęta krakowscy stracili faktyczne zwierzchnictwo nad innymi władcami piastowskimi. W 1241 roku, miasto zostało zniszczone podczas najazdu tatarskiego.

Mogło to zadecydować o niepowodzeniu pierwszej lokacji Krakowa, która najprawdopodobniej miała miejsce na początku XIII wieku. Rozpoczęto odbudowę zniszczonego nawałnicami tatarskimi Krakowa, a książę Bolesław Wstydliwy, jego matka Grzymisława i żona św. Kinga w dniu 5 czerwca 1257 roku, nadali miastu lokację w Koperni koło Pińczowa w województwie świętokrzyskim, na prawie magdeburskim. Wtedy też powstał charakterystyczny szachownicowy układ miasta, w który wpasowano zachowane elementy wcześniejsze z ulicą Grodzką oraz kościołem Mariackim. Pomiędzy Krakowem, a Wawelem istniała osada Okół, jako dawne podgrodzie, która została wcielona do Krakowa przez króla Władysława Łokietka po buncie wójta Alberta. W 1320 roku, kiedy to Polska została scalona po rozbiciu dzielnicowym, w katedrze wawelskiej miała miejsce koronacja Władysława Łokietka. Odtąd, aż do 1734 roku, Kraków był miejscem koronacji królów Polski.

W XIV wieku, na przedmieściach Krakowa powstały dwa kolejne miasta na południu Kazimierz i na północy Kleparz.

Będąc w XV i XVI wieku, stolicą jednego z mocarstw europejskich, Kraków rozwijał się pod względem architektonicznym, handlowym, rzemieślniczym, kulturalnym, a także i naukowym. Kompleks zamkowy na Wawelu przebudowano i rozbudowano w stylu renesansowym. Odnowiono też powstałą w 1364 roku, z inicjatywy Kazimierza Wielkiego Akademię Krakowską. W czasach Zygmunta Augusta, Kraków liczył około 30 tysięcy mieszkańców.

Po unii polsko-litewskiej mającej miejsce w 1385 roku i po powstaniu Rzeczypospolitej Obojga Narodów, Kraków znalazł się na uboczu wielkiego państwa. Sejmy i elekcje nowych monarchów odbywały się w Warszawie, położonej mniej więcej w połowie drogi między stolicami Korony i Litwy. Od 1596 roku, rozpoczął się proces wyjazdu dworu królewskiego Zygmunta III Wazy z Krakowa do Warszawy, zakończony w 1611 roku. Katedra na Wawelu pozostała miejscem koronacyjnym oraz miejscem pochówku królów Polski. Nawet w czasach późniejszych, sułtan turecki Kara Mustafa, pisał w korespondencji do ściśle związanego z Wilanowem Jana III Sobieskiego: „zniszczę Twój Kraków ...". Wraz z upadkiem Rzeczypospolitej, datującej się na rok 1772, rozpoczął się też upadek Krakowa. Zniszczenia wojenne mocno nadszarpnęły pozycję miasta i zahamowały jego rozwój. Po raz pierwszy Kraków został zniszczony przez obce wojska w 1655 roku, podczas „potopu szwedzkiego".

W XVIII wieku, Kraków był zdobywany przez wojska pruskie, szwedzkie, austriackie i rosyjskie. W dniu 24 marca 1794 na rynku krakowskim, przysięgę Narodowi Polskiemu złożył naczelnik insurekcji Tadeusz Kościuszko rozpoczynając tym samym zbrojne powstanie. Po III rozbiorze Polski mającym miejsce w 1795 roku, Kraków zajęli Austriacy. W latach 1809-1815 należał on do Księstwa Warszawskiego jako stolica departamentu. W latach 1815-1846 był on  stolicą niewielkiej powierzchniowo, formalnie niepodległej Rzeczypospolitej Krakowskiej. Wolne Miasto Kraków wraz z Okręgiem Krakowskim, było ostatnim wyrazem formalnej niepodległości, do czasu wskrzeszenia Polski w 1918 roku.

W okresie Rzeczypospolitej Krakowskiej, rozpoczęła się też gruntowna modernizacja i przebudowa miasta, które wciąż tkwiło w średniowiecznym układzie urbanistycznym. Zburzono większość murów miejskich, zasypano fosę na miejscu której powstał park nazwany Plantami. Po „rewolucji krakowskiej" czyli zbrojnym powstaniu przeciwko zaborcom, w 1846 roku Kraków ponownie został zajęty przez Austrię, w której granicach pozostawał aż do 1918 roku. W dwudziestoleciu międzywojennym, tuż po odzyskaniu niepodległości, polskie władze centralne, uznały wawelski zamek, za gmach reprezentacyjny Rzeczypospolitej. Uchwałą zaś Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z 1921 roku, krakowski zespół urbanistyczny na Wawelu, stał się jedną z oficjalnych Rezydencji Prezydenta Polski. Do dzisiaj, zachował się też apartament Prezydenta RP Ignacego Mościckiego. Okupant niemiecki, zajął miasto już sześć dni po rozpoczęciu wojny w 1939 roku. W czasie okupacji hitlerowskiej, Kraków istniał jako stolica Generalnego Gubernatorstwa. Niestety okupant niemiecki wywiózł do Niemiec wiele dzieł sztuki, z których wiele nie powróciło nigdy do kraju.

Kraków odniósł też niewielkie straty podczas bombardowania miasta przez lotnictwo Armii Czerwonej. Wkroczenie do miasta sił sowieckich, nie było wyzwoleniem, a okazało się ono ponowną okupacją, tym razem o „kolorze czerwonym". W okresie powojennym, zauważa się silny rozwój terytorialny i ludnościowy miasta. W 1951 roku, przyłączono do Krakowa Nową Hutę, która nigdy nie posiadała samodzielnego statusu miejskiego. Na przełomie tysiącleci, gród legendarnego Kraka, założyciela miasta uzyskał tytuł „Europejskiej Stolicy Kultury".

\"\"
Ewa Michałowska Walkiewicz

Galeria