Biuletyn Instytutu Józefa Piłsudskiego Nr 3/2013, marzec 2013

Wydarzenia

Spotkanie Polonijnego Klubu Podróżnika

6 lutego Polonijny Klub Podróżnika zorganizował spotkanie z Andrzejem Sochackim, jednym z najciekawszych podróżników świata, który podróżował przez przeszło 11 lat, przemierzył ponad 375 tysięcy km i zwiedził 140 krajów na sześciu kontynentach. Podczas spotkania prelegent opowiadał o swoich samotnych wyprawach, podczas których przemieszczał się różnymi środkami transportu. Prelekcja była ilustrowana slajdami. Słuchacze ze zdumieniem i podziwem śledzili nieraz bardzo niebezpieczne i pełne przygód wędrówki tego niezwykłego podróżnika.

Pokaz filmu "Pistolet do wynajęcia czyli prywatna wojna Rafała Gan-Ganowicza"

Reżyserem tego ciekawego dokumentu jest Piotr Zarębski, który również napisał scenariusz. Jest to biograficzny film przedstawiający historię antykomunistycznej krucjaty jednego z najsłynniejszych polskich najemników - Rafała Gan-Ganowicza, który opowiada o swych losach.

Urodził się w Warszawie w patriotycznej rodzinie o korzeniach tatarskich. Jako kilkunastolatek, w powojennej Polsce, stworzył konspiracyjną organizację kolportującą antykomunistyczne ulotki i malującą napisy na murach. Historia jego ucieczki ukrytego pod wagonem kolejowym z komunistycznej Polski po wykryciu organizacji przez UB w roku 1950, stała się legendą. Wyjeżdżając poprzysiągł sobie, że każdą sposobność w swoim dalszym życiu poświęci walce z komunizmem. Walczył jako najemnik z wzniecanymi przez ZSRR rewolucjami. Podczas stanu wojennego w Polsce współorganizował demonstracje w obronie więzionych działaczy Solidarności. W latach 80. był zagranicznym przedstawicielem konspiracyjnej organizacji Solidarność Walcząca. Był też korespondentem Radia Wolna Europa, występując pod pseudonimem Jerzy Rawicz.

Tej opowieści, zdjęciom współczesnym i archiwalnym, towarzyszy lektura fragmentów jego książki zatytułowanej "Kondotierzy".

Grupa młodych "Teraz my - Time for us"

22 lutego odbyło się kolejne spotkanie, którego głównym tematem był okres PRL-u. W programie spotkania był pokaz fragmentów kronik filmowych głównie z okresu lat 50-tych oraz wspólna gra w Kolejkę - popularną grę planszową wydaną przez Instytut Pamięci Narodowej. Była również okazja do dyskusji, jak młode pokolenie postrzega ten zupełnie mu nieznany okres polskiej historii. To już kolejne spotkanie z cyklu "Historia nie musi być nudna". Zainteresowane osoby udziałem w dyskusjach grupy młodych prosimy o kontakt pod adresemtmtu@pilsudski.org.

Promocja książki "Ślady na Piasku"

W dniu 23 lutego odbyło się spotkanie z dr Ewą Krystyną Hoffman Jędruch autorką książki "Ślady na piasku". Wydarzenie to współorganizowała w Instytucie Elżbieta Kieszczyńska, właścicielka księgarni EK Polish Bookstore a prowadziła dr Iwona Korga.

Ewa Krystyna Hoffman Jędruch urodziła się we Lwowie. Wojnę przeżyła w Polsce, a od 1946 roku mieszka za granicą; początkowo w Anglii, następnie w Argentynie, gdzie ukończyła inżynierię chemiczną na uniwersytecie stanowym w Buenos Aires, a od 1969 roku w USA. Po przejściu na emeryturę z niemieckiej firmy chemicznej BASF, ponownie podjęła studia na uniwersytecie i w 2010 roku obroniła pracę doktorską z zakresu średniowiecza. Od dłuższego czasu planowała napisanie historii wojennej swojej matki. Książka Ślady na Piasku, wydana w Warszawie przez Weltbild Polska - Świat Książki w 2012 roku, to saga kresowej rodziny, lecz również historia wielu innych rodzin dotkniętych podobnym losem. Opowiadanie zaczyna się na długo przed pierwszą wojną światową w austriackiej Galicji i przedstawia bogatą galerię postaci tarnopolskich i lwowskich. Kończy się paradą wojsk alianckich w Londynie, w której polskie jednostki wojskowe na życzenie Stalina nie brały udziału.

Prelekcja, ilustrowana zdjęciami, spotkała się z ogromnym zainteresowaniem. Autorka opowiadała o ciekawym i trudnym życiu swojej rodziny. Było dużo pytań. Po prezentacji dr Ewa Jędruch podpisywała swoją książkę.

Twórcy Instytutu

Ignacy Matuszewski

Urodził się w 1891 r. w Warszawie. Po ukończeniu w 1911 r. gimnazjum studiował m.in. filozofię na Uniwersytecie Jagiellońskim, architekturę w Mediolanie i prawo w Dorpacie. Od 1914 r. służył w armii rosyjskiej, gdzie awansował od stopnia chorążego do sztabs-kapitana. W toku walk był dwukrotnie ranny. W 1917 r. należał do organizatorów Zjazdu Wojskowych Polaków w Petersburgu, a następnie służył w I Korpusie Polskim gen. Dowbór-Muśnickiego. W 1918 r., wobec kapitulacji gen. Dowbora przed Niemcami, należał do organizatorów nieudanego zamachu stanu w Korpusie. Następnie służył w Komendzie Naczelnej Polskiej Organizacji Wojskowej w Kijowie.

Po odzyskaniu niepodległości pracował między innymi w II Oddziale Naczelnego Dowództwa w stopniu majora, którego w 1920 r. został szefem. Uczestniczył w pracach delegacji pokojowej w Rydze. W 1924 r. został mianowany pułkownikiem. W latach 1924-1926 był attaché wojskowym RP w Rzymie, 1928-1929 posłem RP w Budapeszcie i do 1931 r. ministrem skarbu.

We wrześniu 1939 r. kierował ewakuacją polskiego złota. We Francji, mimo deklaracji złożenia stopnia oficerskiego, nie został przyjęty do formującego się Wojska Polskiego. W 1941 r. przybył do Nowego Jorku. Należał do inicjatorów powołania Komitetu Amerykanów Polskiego Pochodzenia i Instytutu Józefa Piłsudskiego, którego w latach 1944-1946 był wiceprezesem.

Był wybitnym publicystą w USA. Posiadał stałą kolumnę w ,,Dzienniku Polskim" wydawanym w Detroit, był autorem odezw i deklaracji KNAPP. Jego bezkompromisowa działaność spowodowała, że 21 grudnia 1945 r. Departament Sprawiedliwości USA wycofał jego podanie o pobyt stały domagając się rejestracji jako reprezentanta interesów obcego państwa. Zmarł nagle 3 sierpnia 1946 r. w Nowym Jorku.

Uroki poszukiwań archiwalnych

W zespole "Adiutantura Generalna Naczelnego Wodza" (zespół 2, jedn. 5), znajduje się list od Józefa Piłsudskiego do gen. Iwaszkiewicza z dnia 7 kwietnia 1919 r.

Szanowny Panie Generale,

Przykro mi było otrzymać od Pana prośbę o zwolnienie Go z komendy, a nawet o urlop. Działania Pańskie dotychczasowe, zarówno wojenne, jak i administracyjne podobały mi się nadzwyczajnie i z prawdziwą przyjemnością zaliczać Pana zacząłem do liczby najdzielniejszych moich pomocników. Rozumiem, że Generałowi nie jest łatwo pracować w nieznanych mu dotąd warunkach, które nie zaprzeczam są i wymagają niezwykłej energji i siły woli. Rozumiem równie, że spotkał Pan na swojej drodze wiele przeszkód wewnętrznych i silnych tarć, lecz byłbym bardzo zadowolony, gdyby Generał nie zechciał się zrażać przeszkodami czy też poczuł się słabym wobec sieci wielkich i drobnych intryg, dużych i małych ukłuć, plotek i obmów wszelkiego rodzaju. Jest to zwykły sos, którym są oblane wszystkie potrawy polskie. Powtarzam, że nie trzeba się tym zrażać, a robić swoje jak nakazuje proste żołnierskie sumienie i twardy obowiązek. (...)

Podziękowania

Dziękujemy wszystkim osobom, które przekazały donacje finansowe i rzeczowe. Szczególnie dziękujemy Malinie Stahre-Godyckiej i dr Magdzie Kapuścińskiej za szczodre datki na Instytut.

Informacje Instytutu Piłsudskiego w Londynie

Z okazji 150 Rocznicy Powstania Styczniowego w Instytucie została zaprezentowana kolekcja najstarszych fotografii znajdujących się w zbiorach Instytutu - portretów powstańców styczniowych wykonanych w latach 60 XIX wieku.

W ramach obchodów imienin Marszałka Józefa Piłsudskiego Instytut wraz z Biblioteką Polską POSK zaprasza na promocję książki: Jerzego Kirszaka pt. Generał Kazimierz Sosnkowski 1885-1969, Czytelnia Biblioteki Polskiej, 19 marca 2013 r., godz. 18.

17 marca 2013 o godzinie 12.00 zostanie odprawiona w intencji Marszałka uroczysta msza święta w kościele garnizonowym pw. św. Andrzeja Boboli w Londynie.

In Memoriam

Karol Nawaryński, członek Instytutu Piłsudskiego w Ameryce, były prezes The Polish Arts Club in Trenton oraz członek Kongresu Polonii Amerykańskiej umarł 3 lutego 2013 r. Rada Instytutu Piłsudskiego składa Rodzinie serdeczne wyrazy współczucia.

Quiz

Pytanie z poprzedniego biuletynu

Naczelnik Państwa Józef Piłsudski zapoczątkował 1 stycznia 1919 r. zwyczaj przyjmowania przez głowę państwa życzeń noworocznych na Zamku Królewskim w Warszawie. Wyjątkowo w 1920 r. i 1921 r. życzenia były przyjmowane w innym miejscu w Warszawie. Proszę podać nazwę tego miejsca.

Prawidłowa odpowiedź: W 1920 r. i 1921 r. Naczelnik Państwa Józef Piłsudski przyjmował życzenia noworoczne w Łazienkach - w Pałacu na Wodzie.

Nagrodę wylosował pan Dariusz Kuszczak z Krakowa.

Nowe pytanie

1 marca tego roku obchodzimy Narodowy Dzień Pamięci ,,Żołnierzy Wyklętych" ustanowiony świętem państwowym w 2011 r. Proszę powiedzieć, kiedy i który spośród partyzantów polskiego podziemia antykomunistycznego poległ najpóźniej w walce?

Uwaga: Przy nadsyłaniu odpowiedzi prosimy podawać adres korespondencyjny, aby można było wysłać nagrodę. Spośród otrzymanych prawidłowych odpowiedzi rozlosujemy jedną nagrodę.

Instytut Józefa Piłsudskiego w Ameryce jest niezależną placówką o profilu historycznym, jednym z największych polskich i polonijnych archiwów poza granicami kraju, posiadającym zbiory dokumentów, zdjęć, obrazów, medali i innych pamiątek, a także bibliotekę. Aby uzyskać więcej informacji odwiedź nasza stronę www.pilsudski.org.

Poprzednie numery Biuletynu dostępne są na stronie Instytutu, gdzie można również zamówić subskrypcję.  Jeśli chcesz włączyć się do prac Instytutu, zostań jego członkiem albo wolontariuszem . Instytut utrzymuje się z donacji i darowizn, jesteśmy wdzięczni za każdą pomoc.

Apelujemy o przekazywanie do Instytutu Piłsudskiego pamiątek rodzinnych, korespondencji i innego rodzaju zbiorów archiwalnych. Instytut potrzebuje także wolontariuszy do pomocy w działalności, opracowywaniu zbiorów, digitalizacji, kwerendach itp.

Pilsudski Institute of America
180 Second Avenue
New York, New York 10003