Róża Luksemburg

Z pochodzenia była Żydówką i najmłodszym z pięciorga dzieci kupca Eliasza i Liny Loewenstein. Nazwisko Luksemburg jest wynikiem błędu urzędnika, który zapisywał małą Rozalkę tuż po urodzeniu. W dzieciństwie na ponad rok przykuła ją do łóżka choroba biodra. Leczono ją nieprawidłowo i przez resztę życia Róża Luksemburg wyraźnie kulała.

W 1874 roku, rodzina przeniosła się do Warszawy. Tam Rozalia, ukończyła w 1887 roku II Warszawskie Żeńskie Gimnazjum. Jeszcze jako uczennica wstąpiła do kółek partii Proletariat.

W 1889 roku, wyjechała z Warszawy do Zurychu, gdzie studiowała filozofię, ekonomię i prawo, obroniła doktorat na temat rozwoju przemysłowego Królestwa Polskiego i poznała emigrantów rosyjskich, z którym pozostawała w bliższym związku przez 20 lat.

Od 1898 roku, przebywała w Niemczech, a chcąc uzyskać obywatelstwo niemieckie, wyszła za mąż za niemieckiego anarchistę Gustawa Lubecka. Należała do przywódców Socjaldemokratycznej Partii Niemiec i uczestniczyła w obradach drugiej Międzynarodówki.

W 1903 roku, przyjechała do Polski i zamieszkała w Poznaniu w domu przy obecnej ulicy Szamarzewskiego 21. Od jesieni 1904 roku, spędziła trzy miesiące w więzieniu za obrazę cesarza Wilhelma w publicznym przemówieniu.

W 1905 roku, wróciła do Poznania posługując się fałszywym paszportem, by pomóc w organizowaniu akcji skierowanych przeciw rosyjskim władzom. Aresztowana przez carską policję, ponownie otrzymała karę więzienia. Członkowie SPD przekupili rosyjskich urzędników i Róża Luksemburg wyszła na wolność za wysoką kaucją. Od 1907 roku, prowadziła działalność w Niemczech, lansując koncepcję masowych strajków jako drogi dla rewolucji i obalenia kapitalizmu przemocą.

W 1912 roku, wydała podręcznik ekonomii. Dwa lata później opublikowała pracę „Akumulacja kapitału” . W latach 1907–1914 prowadziła wykłady z ekonomii politycznej w Szkole Partyjnej SPD, co zapewniało jej stałe środki utrzymania.

W 1914 roku, współtworzyła tajny Związek Spartakusa po czym została aresztowana za działalność antypaństwową. Była więziona m.in. w Poznaniu i we Wrocławiu. W październiku 1918 roku, wyszła z więzienia i w tym samym roku, stała się współ założycielką Komunistycznej Partii Niemiec (KPD), przekształconej z Ligi Spartakusa.

Dnia 15 stycznia 1919 roku, została ujęta w Wilmersdorfie po udziale w powstaniu robotniczym, które objęło tzw. dzielnicę prasową Berlina. Policja przekazała więźniów żołnierzom, którzy po przesłuchaniu pobili ich dotkliwie, a następnie strzałem z pistoletu w skroń zamordowali, między innymi Różę Luksemburg. Jej zwłoki wrzucono do Kanału Piechoty, gdzie odnaleziono je dopiero dnia 1 lipca.

EWA MICHAŁOWSKA WALKIEWICZ