Na świętokrzyskiej ziemi

Czyżów moje miasto, tyś pięknym bukietem
W tobie się pono kochał sam Wolfgang Goethe
Ciebie czczono wtedy, gdy zabory były
I tutaj wielbiono twe szlachetne czyny

Z biegiem lat, pałac ten stopniowo przebudowano według wzorów holenderskich, szkockich, a nawet anglosaskich. Na przełomie XVIII I XIX wieku, otaczający tę wspaniałą rezydencję ogród wzbogacono fontannami francuskimi, zwanymi jutrzenkami. Pałacowy fronton pałacu, ozdobiony jest według pomysłu Jerzego Bonawenturowskiego, którego motywem przewodnim,  była mitologia grecka. Wykonane tutaj również zostały liczne rzeźby, przez jezuickiego rzeźbiarza Tomasza Huntera, przedstawiające bohaterów Iliadycznych. W środkowej części pałacowej fasady, pobudowano bogato zdobiony portal kolumnowy, z herbem szlacheckim o nazwie Topór. Początkowo w miejscu dzisiejszego pałacu, Michał Jan Antoni z Czyżowa, ówczesny kasztelan sandomierski ufundował w 1412 roku zamek, w podzięce za szczęśliwe zakończenie bitwy grunwaldzkiej, w której brał udział, wspierając swym orężem chorągiew sieradzką. Na uwagę zasługuje fakt, iż zamek ten zbudowano pierwotnie na skarpie sztucznie podwyższonego wzgórza, zwanego leśnym. Z rozbiórki ruin tego zamku, zniszczonego podczas potopu szwedzkiego, ponownie uzyskano materiał budowlany, z którego w połowie siedemnastego wieku, wystawiono pałac, który przetrwał aż do dziś. Jak głosi wieść gminna, Czyżów jako osada znajdowała się w tej okolicy już w V wieku, a stanowiła ona ośrodek kultu pogańskiego. Czczono tutaj boga Josziwa i jego żonę Beru, a także polne bóstwa Omeri i Szebu. Składano im zawsze w pierwsze noce bezksiężycowe, mięsne jadło i chleb, by uprosić od nich błogosławieństwo. Miasto Czyżów powstało w średniowieczu, o czym wspomina w swoich zapiskach kronikarskich Jan Długosz, ponoć fundatorem pobliskiego kościoła był Michał z Bogumilicz, herbu Półkoza, który wsławił się w wojnach obronnych w okresie zwanym wiekiem wojen. W miarę upływu czasu, tereny te były obiektem częstych najazdów ludów ze wschodu, dlatego też, priorytetem było pobudowanie tu warownego zamku, ale zniszczony on został przez Szwedów i już nigdy nie odzyskał już swej świetności. Toteż na jego miejscu Aleksander Czyżowski, wybudował sobie letnią rezydencję.  Z czasem, ród Czyżowskich rozsławił tę miejscowość jako miejsce gdzie czytana była polska literatura, za czasów zaborów. Na pamiątkę tego, iż zakochał się on w córce holenderskiego architekta, ufundował o fontannę w kształcie kobiety, którą nazwał Miłością z Hagi, lub Poranną Rosą.
 










EWA MICHAŁOWSKA WALKIEWICZ