Polska 42 w rankingu gospodarek świata

Indeks Wolności Gospodarczej przygotowywany jest od 20 lat. Punktowane są w nim wysiłki w zakresie budowy systemu rządów prawa (kwestia ochrony prawa własności, skuteczność walki z korupcją), ograniczenia wielkości sektora publicznego (fiskalizm, wydatki publiczne), efektywności regulacji biznesu (warunki dla prowadzenia działalności gospodarczej, polityka monetarna, rynek pracy) i budowy otwartego rynku (handel, inwestycje, finanse).

Przede wszystkim zauważyć należy, iż wynik Polski nigdy jeszcze w Indeksie nie była tak dobry. Poprawa sytuacji Polski jest ponadto najwyższa spośród wszystkich europejskich państw i aktualnie w tej kategorii nasz kraj znajduje się na 19. pozycji.

Indeks uwzględnia opis sukcesów Polski w zakresie podjętych działań antykorupcyjnych, ograniczenia fiskalizmu, wydatków publicznych i prowadzenia polityki pieniężnej. Dosyć wysoka pozycja Polski w Indeksie wynika w szczególności z podjętej deregulacji uwarunkowań prowadzenia działalności gospodarczej i wsparcia biznesu. Zauważony został również sprawny system monitoringu wydatkowania środków publicznych i upraszczanie procedur kontaktowych z administracją publiczną.

Awans Polski w Indeksie jest oczywiście powodem do zadowolenia. Z drugiej strony frustrująca jest świadomość istnienia wielu zmarnowanych szans na stworzenie naprawdę dobrego ustroju gospodarczego. Nie ma bowiem istotnych przeszkód, by Polska stała się państwem wolnym gospodarczo bez większego wysiłku. Wszystko przecież zależy tylko od woli politycznej. Ta zaś wymaga niewiele – zrozumienia prawdziwego źródła dobrobytu.

Komentarze do niewątpliwego sukcesu Polski, jakim był awans w Indeksie akcentują powszechnie dobrze ukierunkowaną aktywność państwa w gospodarce. Najwyższy jednak już czas przyjąć, iż to nie kolejne programy rządowe, ale inicjatywa człowieka i jego rozum są podstawą bogactwa. Nie jest to zresztą nowa teza. Pisał o tym w XVIII w. jednoznacznie Adam Smith w swoim fundamentalnym An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations.

Przykładowo – próby lepszej koordynacji pracy ośmiu aktualnie tajnych służb mających kompetencje w zakresie walki z korupcją, czy następne rządowe programy antykorupcyjne, mogą oczywiście przynieść jakieś skutki. Możliwe, że nawet podniosą pozycję Polski w światowych rankingach. Skutków takich działań nie można jednak porównywać nawet do wyniku prostej likwidacji masy niejasnych, powtarzających się, często wzajemnie wykluczających się przepisów.

Dobrze, że rząd widzi konieczność ułatwienia prowadzenia biznesu. Przyglądając się jednak przeprowadzanym reformom, trudno nie ulec przekonaniu, że państwo walczy z problemami, które samo tworzy. Zauważając problemy wynikające z niejasnego prawa państwo proponuje bowiem zazwyczaj nie jego uproszczenie a kolejne, kaskadowe, regulacje.

Ostatnim przykładem w tym zakresie jest planowane wprowadzenie tzw. klauzuli obejścia prawa. Ma być to rozwiązanie uprawniające organy administracji podatkowej do kwestionowania podjętych przez przedsiębiorcę działań mających na celu sprzeczne z intencjami ustawodawcy obniżenie wysokości zobowiązania podatkowego. Klauzula ma być stosowana nawet jeżeli działania przedsiębiorcy były zgodne z prawem.

W oficjalnych rządowych dokumentach klauzula obejścia prawa przedstawiana jest jako narzędzie zmuszające duże międzynarodowe korporacje do płacenia podatków w Polsce. Faktycznie, wiele spośród nich od wielu lat wykazuje księgowe „straty” i w związku z tym nie płaci w Polsce podatku dochodowego.

Tymczasem klauzula obejścia prawa będzie zapewne kolejnym przykładem rozwiązania, które pomimo swojej szlachetnej nazwy stanie się instrumentem utrudniającym funkcjonowanie drobnym przedsiębiorcom. Nietrudno bowiem zgadnąć, że w praktyce będzie ono wykorzystywane przede wszystkim właśnie wobec nich. Mając do wyboru konfrontację z pracującymi dla dużych korporacji renomowanymi kancelariami prawnymi urzędnicy skoncentrują się oczywiście na drobnych przedsiębiorcach.

Istotne jest tutaj, że bardzo szeroka możliwość interpretacji niejasnych przepisów stwarza urzędnikom praktycznie nieograniczone możliwości kwestionowania biznesowych działań przedsiębiorców. Nie dysponując kosztownym zapleczem wsparcia prawnego mali przedsiębiorcy dochodzić mogą wprawdzie swoich praw przed sądem. Biorąc jednak pod uwagę przewlekłość postępowania w Polsce może być to bezcelowe – przedsiębiorca wcześniej zbankrutuje.

Autorzy omawianego Indeksu zaliczają Polskę do kategorii państw gospodarczo „umiarkowanie wolnych”. Co zrobić, żeby pozbyć się tego „umiarkowanie”? Nawiązując do założenia autorstwa Alberta Einsteina – problemy należy rozwiązywać na innym poziomie, niż ten, na którym powstawały. Nasze państwo więc – w miejsce ciągłych zmian regulacji biznesu – powinno wziąć przykład z tych znajdujących się na czele rankingu i po prostu skutecznie egzekwować prawo własności i swobody działalności gospodarczej. Przedsiębiorców nie trzeba „wspierać”, wystarczy pozwolić im działać.

Tomasz Machelski
www.legalmoneyreport.com