Co po Covidzie? Rozważania Dr Dariusza Nasieka

Niestety w samych Stanach Zjednoczonych Ameryki przywrócenie normalności nie będzie dotyczyło 10-30% osób, które nadal doświadczają wyniszczających objawów ”long COVID” - jeszcze kilka miesięcy po zarażeniu wirusem. Niestety też aktualne trendy wskazują, że „długi Covid” pozostanie z nami na długie lata po zakończeniu katastrofy covidowej.

Z danych Centrum Kontroli i Prewencji Chorób (CDC) wynika, że ponad 114 milionów Amerykanów zostało zarażonych Covid-19 do marca 2021 roku. Średni wiek pacjentów z tego okresu wynosi około 40 lat, co oznacza, że podlegają chorobie ludzie w sile wieku i w czasie najlepszych lat produkcyjnych. Biorąc pod uwagę te dane demograficzne w najbliższym czasie i długo potem „długi Covid” będzie rzucać cień zarówna na system lecznictwa jak i na przyszły wzrost gospodarzy.

Grupa pacjentów z tzw. długim Covidem stoi w bardzo trudnej sytuacji. Nie ma obecnie ani definicji długiego Covida - łatwiej jest opisać to czym on nie jest, niż czym jest. Nie ma też planów i schematów odnośnie jego leczenia. Ponadto long Covid nie jest schorzeniem, dla którego istnieją obecnie obiektywnie testy lub biomarkery.

Według CDC, długi Covid do "zakres zmian, które mogą trwać tygodnie lub miesiące… [które] mogą przydarzyć się osobom, które przeszły infekcje Covid-19. Symptomy mogą odnosić się do wielu organów i narządów i pogarszają się podczas aktywności fizycznej i mentalnej".

Tak naprawdę nikt nie wie, jaki będzie przebieg historii pocovidowej, ani kto w pełni wyzdrowieje.

Patofizjologia długiego Covida jest również nieznana. Istnieją hipotezy sugerujące, że wirus pozostaje w organizmie żywy już po wygaśnięciu objawów, albo że objawy są związane ze zmienionym układem autoimmunologicznymi lub zmianami w autonomicznym układzie nerwowym z tzw. dysautonomią.

Aby zrozumieć dlaczego od long Covid może prowadzić do katastrofy w służbie zdrowia i dla przyszłej ekonomii, nie będzie trzeba patrzeć dalej niż na to, co wydarzyło się po poprzednich pandemiach. Doświadczenie z przeszłości mogą prowadzić do konkluzji, że chorzy po Covidzie będą jeszcze cierpieli długie lata po wygaśnięciu infekcji.

Społeczność medialna, środowisko medyczne i same osoby z zespołem pocovidowym traktują objawy pocovidowe jako nowe zjawisko. Ale tak naprawdę to należało się tego spodziewać.

Zaniepokojenie wzbudza ambiwalencja środowiska medycznego co do uznania long Covida za uzasadnioną jednostkę lub syndromem chorobowy. Ekstrapolując doświadczenia z innymi zespołami poinfekcyjnymi należy rozpoznać dwukierunkowe podejście do tego problemu. Z jednej strony uważa się, że długi Covid to nowy zespół chorobowy, który zasługuje na własne dokładne zbadanie. Z drugiej jednak strony uważa, że prawdopodobnie nie ma ono organicznego pochodzenia, być może być traktowany jako zespół psychogenny lub psychiczny. Takie podejście nie będzie wróżyło nic dobrego dla osób chorych i potrzebujących pomocy.

Wszystko to źle rokuje dla wielu osób z Covid. Jeśli przeszłość jest jakimkolwiek wyznacznikiem dla przyszłości, to chorzy z symptomami long Covid będą marginalizowani, traktowani z niedowierzaniem lub wręcz odrzucani przez tradycyjną służbę zdrowia. Taka reakcja sprawi, że w przyszłości ci pacjenci będą niezrozumiani, pokrzywdzeni i niezadowoleni.
To lekceważenie symptomów long Covid można przypisać faktowi, że ta choroba w nieproporcjonalny sposób wpływa na kobiety. Nasz system medyczny ma długą historię minimalizowania objawów u kobiet i odrzucania lub błędnego diagnozowania ich stanów jako psychologicznych.

Co należy zrobić, aby pomóc tym pacjentom?

Istnieje pilna potrzeba skoordynowanych działań i reakcji w zakresie polityki zdrowotnej, które moim zdaniem powinny być oparte na profilaktyce i leczeniu. Po pierwsza to profilaktyka pierwotna. Zakłada się że 35% kwalifikujących się Amerykanów może ostatecznie zdecydować się na nieszczepienie przeciwko Covid-19. Należy więc specyficznie podkreślać możliwe do uniknięcia konsekwencje plagi długiego Covida w populacji wysokiego ryzyka.
Należy budować dobrze finansowany krajowy i międzynarodowy program badawczy, aby zidentyfikować przyczyny, mechanizmy, a ostatecznie środki zapobiegania i leczenia przewlekłego Covid.

Wreszcie można wyciągnąć cenne wnioski z rozległego wcześniejszego doświadczenia z zespołami poinfekcyjnymi. Powinno się otwierać wielospecjalistyczne przychodnie dla pacjentów, którzy przebyli Covid. Ten integracyjny model opieki nad pacjentem powinien być w dalszym ciągu rozbudowywany. Pacjenci nękani pocovidowymi symptomami zasługują na kliniczna analizę i leczenie powiązane z empatią.

Skuteczne rozwiązanie stanu po infekcji będzie złożonym przedsięwzięciem tak dla systemu opieki zdrowotnej i dla społeczeństwa, jak również dla samych pacjentów dotkniętych tą chorobą. Jednak te wspólne wysiłki mogą prowadzić w kierunku złagodzenia rosnącego żniwa długiego Covida.