Pityński, Andrzej

Pityński, Andrzej
Rzeźbiarz

Andrzej Pityński, artysta rzeźbiarz, urodził się w 1947 r. w Ulanowie. Po ukończeniu, w lutym 1974 roku, Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, w pracowni prof. Bandury, i po odbyciu półrocznego stażu w odlewni pomników monumentalnych w metalach kolorowych w Gliwickich Zakładach Urządzeń Technicznych, 3 października tego samego roku wylądował w Nowym Jorku. Już w Polsce miał spore osiągnięcia. Jego dziełem był pomnik Ignacego Paderewskiego w Krakowie, płaskorzeźba królowej Jadwigi na terenie Uniwersytetu Jagiellońskiego. Został wyróżniony za "Kircholm" na wystawie 30-lecia Ludowego Wojska Polskiego w Zachęcie. Wszystkie te prace wykonywał jeszcze w czasie studiów pod kierunkiem, między innymi, profesora Estreichera.

Na początku w Ameryce imał się różnych prac, a za zarobione pieniądze studiował w nowojorskiej Art Students League. Szczęście mu sprzyjało, gdyż już niedługo otrzymał pracę w Sculpture Hause na Manhattanie, gdzie dogłębnie poznał i rozwijał technikę powiększania pomników monumentalnych oraz starą, liczącą ponad 4500 lat technikę odlewania w brązie. Wkrótce zostaje asystentem seniora amerykańskiej rzeźby, Alexandra Ettla.

Dobra passa Pityńskiego rozpoczęła się w 1979 roku, kiedy z rekomendacji Ettla przeszedł do Johnson Atelier - Technical Institute of Sculpture w Mercerville w stanie New Jersey i został szefem wydziału pomników monumentalnych, gdzie pracuje do dziś.

Właśnie Johnson Atelier kosztem kilkudziesięciu tysięcy dolarów, ze względu na walory rzeźbiarskie, jak powiedział w magazynie "Smithsonian" Seward Johnson Jr., powiększyła małą kompozycję "Partyzanci" do monumentalnych rozmiarów 9 na 6 metrów. Ta aluminiowa rzeźba została odsłonięta w historycznym miejscu na Boston Common 10 listopada 1983 roku. Burmistrz Bostonu proklamował ten dzień jako "Dzień Partyzantów".

Pityński jest także autorem pomników: "Marii Skłodowskiej-Curie" w Bayonne, "Sarmaty" w Morris Museum, "Ks. Jerzego Popiełuszki" w Trenton, papieża Jana Pawła II na Manhattanie, "Mściciela" - olbrzymiej rzeźby z brązu, która została odsłonięta 14 sierpnia 1988 r. w Amerykańskiej Częstochowie. Tutaj znajduje się również kilka jego płaskorzeźb m.in. urna z sercem Ignacego Paderewskiego, płaskorzeźba Armii Krajowej. Oprócz tego dwa orły w koronie zdobią Konsulat Generalny w Nowym Jorku i Ambasadę Polską w Waszyngtonie.

Najbardziej okazałym pomnikiem Pityńskiego jest "Katyń 1940", który odsłonięto 19 maja 1991 roku, na Exchange Place Plaza w Jersey City. Pomnik jest odlany z brązu i waży 6 ton, a granitowy postument 120 ton, ma 12 metrów wysokości.

Pityński w wywiadzie na temat roli pomników w życiu powiedział: "Pomnik przemawia symbolem. Dobry pomnik, oglądany nawet przez kilka minut pamięta się przez długie lata lub przez całe życie. Pomniki są jak słupy milowe w historii narodów - nie pozwolą innym systemom i ustrojom zniszczyć waloru i rdzenia kultury narodowej".

Pityński zrealizował również monumentalny pomnik, który został odsłonięty 15 sierpnia 1995 w 78. rocznicę Bitwy Warszawskiej, na placu Grunwaldzkim przy Al. Wojska Polskiego w Warszawie. Rzeźba przedstawia trzech żołnierzy w mundurach Armii Polskiej gen. Hallera z 1918 roku - kawalerzystę na koniu i dwóch piechurów wyłaniających się z morskich fal. W dolnej części monumentu umieszczono napis: "Dla ojczyzny ratowania rzucim się przez morze", a na grzbietach stylizowanych fal widnieją nazwy miejsc związanych z udziałem polskich ochotników z Ameryki i ich szlakiem bojowym prowadzącym przez Szampanię, Wogezy, Kijów, Wołyń, Lwów. Z historii wiadomo, że gen. Józef Haller, dowódca Błękitnej Armii, zorganizował wśród Polonii rekrutację ochotników, z obu Ameryk zgłosiło się blisko 40 tys. ludzi, z których do wojska przyjęto ponad 22 tysiące. Łączna liczba przyprowadzonego do Polski wojska z Ameryki i Europy Zachodniej, przekroczyła 90 tysięcy. Z perspektywy historycznej widać, że bez nich, odzyskanie niepodległości i utrwalenie granic Polski w latach 1918-1920 byłoby niemożliwe.

Oprócz pomników, kompozycji kameralnych i płaskorzeźb jest Pityński autorem licznych medali, które poświęca znanym postaciom i wydarzeniom historycznym: Józefowi Piłsudskiemu, gen. Kazimierzowi Pułaskiemu, Janowi III Sobieskiemu, Janowi Pawłowi II, Powstaniu Warszawskiemu.

Wielokrotnie wyróżniany w prestiżowym National Arts Club w Nowym Jorku za kompozycję "Partyzanci II" otrzymał srebrny medal, w 1986 r. przez pismo "Polish - American World" uhonorowany został "Citizen of the Year". W 1988 r. za swój wkład w kulturę Ameryki otrzymał najwyższe odznaczenie Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej w USA - medal Miecze Hallerowskie, w 1989 r. Krzyż Polonia Restituta z Londynu, w 1990 r. Złotą Odznakę Orderu Zasługi RP z Warszawy.

We wrześniu br. w Baltimore stanie największy, dwudziestometrowy, pomnik Pityńskiego "Płomień wolności".