Kott, Jan (1914-2001)

W swych recenzjach krytycy często decydują o losach sztuk teatralnych, rzadko jednak mają wpływ na rozwój teatru w ogóle. Udało to się natomiast Janowi Kottowi, który ukształtował nowatorski sposób wystawiania sztuk Williama Szekspira we współczesnym teatrze. Światową sławę przyniosły mu szkice o największym dramaturgu angielskiej literatury pod błyskotliwym tytułem “Shakespeare Our Contemporary”. Zawarta w nich interpretacja sztuk Szekspira, które zdaniem Kotta w niezwykły sposób oddają tragiczne konflikty XX wieku, miała przemożny wpływ na sposób ich wystawiania w Wielkiej Brytanii, w latach 60-tych przez tamtejszy Teatr Narodowy i Królewską Grupę Teatralną, a następnie zrewolucjonizowała metody inscenizacji tego dramaturga na wszystkich scenach świata. Urodził się w 1914 roku w Warszawie. Kończąc gimnazjum był już po debiucie literackim w Kuźni Młodych. W 1936 roku otrzymał tytuł magistra praw Uniwersytetu Warszawskiego. W latach 1938-39 przebywał w Paryżu jako stypendysta rządu francuskiego. W czasie wojny brał udział w kampanii wrześniowej i w obronie Warszawy, by następnie uczestniczyć w podziemnym ruchu oporu. Związany był z uniwersytetami: Łódzkim, Wrocławskim i Warszawskim. Wydał wiele antologii, m.in. Diderota, Moliera, Apollinaire’a, Ionesco, Sartre’a i Rimbauda.

Jak całe pokolenie, Jan Kott doświadczył większości kataklizmów swego wieku, partycypował w jego aberracjach. Odegrał m.in. główną rolę w dyskusji o socrealizmie w literaturze. Wybory polityczne przed- i powojenne otworzyły przed nim duże możliwości, ale – podobnie jak wielu intelektualistów, którzy przejrzeli na oczy po październikowym przełomie – wystąpił z partii w 1957 r. Wśród sygnatariuszy głośnego Listu 34 w obronie wolności słowa znalazło się i jego nazwisko. Jako stypendysta Fundacji Forda przyjechał do USA w 1966 r., gdzie wykładał na uniwersytetach: Yale, Berkeley, stanu Nowy Jork w Stony Brook. Wskutek odmowy przedłużenia mu prawa pobytu za granicą wybrał w 1968r. status emigranta politycznego. Publikował wówczas w londyńskich “Wiadomościach” oraz amerykańskich: “Theater Quarterley”, “New Republic”, “Drama Review”. Uczestniczył, jako doradca lub reżyser w wystawieniach sztuk Szekspira, antycznych tragedii greckich oraz utworów S.I. Witkiewicza i S. Mrożka, w teatrach amerykańskich i angielskich. Po otrzymaniu w 1979 roku obywatelstwa amerykańskiego nawiązał współpracę z wydawnictwami w Polsce – pisał m.in. do “Tygodnika Powszechnego”. Był również współpracownikiem paryskich “Zeszytów Literackich” oraz “Dialogu”.

Do najważniejszych prac Kotta o teatrze należą: “Zjadanie bogów. Szkice o tragedii greckiej”, zbiory “Płeć Rozalindy”, “Nowy Jonasz i inne szkice” oraz wybór z nich z dodatkiem nowo napisanych, pt. “Szekspir współczesny” – owoc dalszych badań nad Szekspirem.