Stanisława Nikodym: matematyczka z artystyczną duszą

Chociaż od października Archiwum i Biblioteka Polskiego Instytutu Naukowego w Ameryce ponownie wita i zaprasza badaczy do korzystania z naszych zasobów, to jednak wciąż sytuacja nie pozwala nam zorganizować spotkań dla większej publiczności.

Wychodząc naprzeciw trudnościom postanowiliśmy sięgnąć do naszych bogatych kolekcji i zaprezentować je w nowoczesnej odsłonie. W przestrzeni internetowej pojawiła się nowa strona: www.art.piasa.org, na której można zobaczyć naszą pierwszą i na pewno nie ostatnią wystawę wirtualną.

Wystawa Stanisławy Nikodym to ponad 180 prac malowanych techniką akwareli, rysunki i szkice węglem oraz prace wykonane techniką mieszaną.

Obrazy podzieliliśmy na 9 grup tematycznych: architektura, bajki, folklor, krajobrazy, ludzie, martwa natura, religia, szkice, przyroda.

Tematem sporej grupy obrazów jest architektura, od dużych europejski stolic jak Paryż, przez małe, urokliwe włoskie miasteczka, po krajobrazy z architekturą charakterystyczna dla polskiej prowincji. Prace plenerowe powstawały przeważnie podczas podróży małżeństwa Nikodymów, a piękne i kolorowe obrazy o tematyce folklorystycznej, religijnej oraz bajkowej, z sukcesem mogłyby zdobić niejedną książkę.

Stanisława Dorota, z domu Liliental, urodziła się w Warszawie 2. lipca 1897 roku. Po ukończeniu Warszawskiej Prywatnej Szkoły dla Kobiet, wstąpiła na Uniwersytet Warszawski, gdzie rozpoczęła studia matematyczne na Wydziale Filozoficznym.

Stanisława Liliental była cenionym matematykiem i żoną znanego matematyka Otto Nikodyma (1887-1974). To pierwsza kobieta w Polsce, która w 1925 r. uzyskała doktorat z nauk matematycznych. Miała duszę artysty – malowała, pisała wiersze i sztuki. Będąc jeszcze studentką, uczestniczyła w plenerach malarskich w Sandomierzu, w którym malowała techniką akwerelową widoki miasta.

Po doktoracie Nikodymowie spędzili rok w Paryżu na studiach matematycznych, dzięki uzyskanemu stypendium Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Po krótkim okresie pobytu w Krakowie przenieśli się do Warszawy, gdzie Stanisława miała większe szanse podjęcia pracy w zawodzie matematyka.

Okres II wojny światowej Stanisława i Otto Nikodymowie spędzili w Warszawie. Pod okupacją niemiecką prowadzili tajne zajęcia z matematyki. W Powstaniu Warszawskim stracili majątek. W 1946 r. przeprowadzili się do Belgii, gdzie wzięli udział w kongresie matematyków, później Otto prowadził wykłady w różnych miastach europejskich, zanim wyemigrowali do Stanów Zjednoczonych, osiedlając się w Gambier w stanie Ohio. W okresie pobytu w USA, cały swój wolny czas Stanisława poświęcała twórczości artystycznej.

W 1974 roku zmarł Otto Nikodym. Został pochowany na cmentarzu w polskiej Częstochowie – miasteczku Doyletown w Pensylwanii. Pomnik nagrobny zaprojektowała sama Stanisława, przewidując także miejsce pochówku dla siebie. Jednak po śmierci męża nic jej w Stanach Zjednoczonych nie zatrzymywało. Stanisława podjęła decyzję o powrocie do kraju.

Co ciekawe, Stanisława Nikodymowa miała wystawy swoich prac także w powojennej Polsce. Autorka brała osobisty udział w wernisażach. Jej prace znajdują się obecnie m.in. w Muzuem Okręgowym w Sandomierzu. Zmarła krótko przed Wielkanocą 25. marca 1988 roku. Żyła 90 lat. Została pochowana na cmentarzu parafialnym w Tykocinie, w woj. białostockim.

Spuścizna Stanisławy Nikodym i jej męża znajdująca się w Archiuwm Polskiego Instytut Naukowego w Ameryce zawiera przedruki artykułów Ottona Nikodyma, wiersze, publikacje i akwarele Stanisławy Nikodym, korespondencję i fotografie z lat 1895-1988.
Prezentowane obrazy są częścią tej spuścizny.

Wystawa została przygotowana w ramach realizowanego w bieżącym roku projektu „Opracowanie, digitalizacja i promocja zbiorów oraz działań Polskiego Instytutu Naukowego w Ameryce”. Zadanie zostało dofinansowane ze środków Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu Rzeczypospolitej Polskiej.

THE POLISH INSTITUTE OF ARTS
AND SCIENCES OF AMERICA
Polski Instytut Naukowy w Ameryce