Gdy ktoś dał ci czek bez pokrycia

Kiedy czek jest niedobry
Czeki mogą być niedobre z kilku powodów:

• Wystawca, zwany w polskiej terminologii trasantem, nie ma pieniędzy na koncie na pokrycie czeku. Wtedy czek wróci do ciebie ze stemplem “ Insufficient Funds”. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy transat ma overdraft protection, czyli zabezpieczenie płatności czeku.
• Konto może być zamknięte, a może jest fikcyjne i nigdy nie istniało.
• Transat może wstrzymać płatność czeku (stop the payment). Może to uczynić bez podania powodu, po prostu dzwoni do banku i prosi o niehonorowanie danego czeku. Za wstrzymanie czeku bank pobiera pewną opłatę.
• Podpis trasanta jest podrobiony, więc bank odmówi płatności. Zdarza się, że pracownicy banku nie zauważają rozbieżności podrobionego podpisu ze wzorem podpisu w kartotece klienta i czek przechodzi.
• W przypadku czeku scedowanego na ciebie (third-party check) scedowanie (po polsku indos) jest fałszerstwem.
• Osoba, która podpisała czek biznesowy, nie jest do tej czynności autoryzowana przez firmę.

Ryzyko przyjmowania czeków od nieznajomych ludzi jest tak duże, że wiele detalicznych firm (sklepów) po prostu ich nie przyjmuje. Ale jeżeli firma świadczy usługi czy sprzedaje dla biznesów, to czeki są na porządku dziennym. Ponadto bank nie potrąca prowizji od czeków, co ma miejsce w przypadku kart kredytowych.

Jak unikać gumowych czeków
Oto kilka prostych zasad, których przestrzeganie pomoże ci zwiększyć szanse otrzymania płatności. Zasady te przeznaczone są w zasadzie dla ludzi biznesu, ale również dla osób prywatnych.

• Wymagaj, by klient wypisał i podpisał czek w twojej obecności.
• Nie przyjmuj czeków ciągnionych na banki z innych, odległych stanów (out-of state banks).
• Upewnij się, że na czeku wydrukowane jest nazwisko i lokalny adres klienta.
• Nie przyjmuj czeków wypisanych na więcej niż cena sprzedaży. Innymi słowy - nie wydawaj reszty za czek.
• Nie przyjmuj czeków osób trzecich scedowanych na siebie (third-party checks), jak czeki z wypłatą (paychecks), czeków z emeryturą Social Security itp.
• Nie przyjmuj czeków z późniejszą datą (post-dated)
• Przyjmując czek poproś o dokument identyfikacyjny ze zdjęciem i adresem, np. prawo jazdy. Napisz numer ID na czeku i numer telefonu klienta, jeżeli prawo twego stanu na to zezwala.

Sklepy i inne biznesy detaliczne sprawdzają wiarygodność czeków za pośrednictwem firm zwanych Check Services (Check Systems, Check Rite i inne), które zbierają informacje o niesumiennych płatnikach. Przed przyjęciem czeku kasjer elektronicznie weryfikuje wypłacalność klienta w swoim Check Service, który gwarantuje wtedy tę transakcję. Jeżeli czek klienta się odbije, sklep odsyła go do Check Service, a ten próbuje ściągnąć należność.

Co mówi prawo
Wystawienie czeku bez pokrycia rodzi odpowiedzialność zarówno cywilną jak i karną transata, regulowaną przez przepisy stanowe. Na przykład prawo stanów New Jersey i Pensylwania nakazuje osobie, która świadomie wystawiła czek bez pokrycia, zwrócić ci wartość czeku plus poniesione przez ciebie straty (liquidated damages) w wysokości $100 albo trzykrotnej wartości czeku (w zależności od tego, co jest większe), ale nie więcej niż $500. Transat nie jest zobowiązany do zwrotu kosztów (liquidated damages), jeżeli czek służy do zapłacenia: czynszu czy świadczeń domowych (utilities - elektryczności, telefonu, gazu).

W stanie Nowy Jork trasant narażony jest na kary w wysokości podwójnej wartości czeku, maksymalnie do $750.
We wszystkich stanach świadome wystawianie czeków bez pokrycia jest przestępstwem kryminalnym. W New Jersey i w Connecticut za wypisanie gumowego czeku grozi kara więzienia do roku, grzywna $1,000 albo obie kary na raz. Pensylwania karze grzywną w wysokości $1,000, więzieniem do dwóch lat albo obiema karami na raz. W Illinois kara wynosi do $500 albo rok więzienia.

Na Florydzie odbicie niedużych czeków traktowane jest jako wykroczenie (misdemeanor, $300 albo pół roku więzienia), a większych - jako przestępstwo (felony - do 5 lat więzienia i do $1,000 grzywny).

Przepisy dla wszystkich stanów podaje witryna: http://www.nationalcredit.com/badcheck.html.

Co robić
Zadzwoń do wystawcy czeku (trasanta). Uważaj jednak jak, kiedy i gdzie dzwonisz, gdyż przepisy stanowe chronią praw dłużników. Dla pewności - dzwoń między 8 rano a 9 wieczorem i nie strasz użyciem siły albo publiczną kompromitacją, bo to jest nielegalne.

Napisz list (demand letter) domagający się płatności i wyślij go pocztą poleconą z poświadczeniem odbioru. Możesz domagać się pełnej płatności plus pokrycia kar bankowych.

Skontaktuj się z bankiem. Po kilku dniach zadzwoń do banku i spytaj, czy czek ma teraz pokrycie. Powiedz, że masz czek klienta na daną kwotę i chcesz wiedzieć, czy na koncie płatnika jest wystarczająca kwota. Jeżeli to jest możliwe, pójdź osobiście do banku i pobierz gotówkę. Innym wyjściem jest tzw. “enforced collection”. Jeżeli bank oferuje taką usługę, to zatrzyma on czek w specjalnej kategorii i pierwsza kwota wpłacona na konto będzie należeć się tobie. Spytaj bank o szczegóły.
Jeżeli dłużnik uparcie nie płaci, to musisz przygotować się na postępowanie sądowe. Przepisy dotyczące ściągania należności za czeki bez pokrycia można znaleźć w Internecie pod adresem: http://lawdigest.uslegal.com (kliknij na „Bad checks”). Są one różne, ale oto najczęstsze prawne wymogi.

Czek ma być przedstawiony do realizacji co najmniej dwa razy (na jego odwrocie mają być dwie pieczątki NSF (nonsufficient funds).

Masz poinformować wystawcę o braku pokrycia czeku listownie, pocztą poleconą z potwierdzeniem odbioru (dwa razy w niektórych jurysdykcjach). Nazywa się to „demand of payment”. Musisz udokumentować poniesione szkody.
Sprawdź wymogi swego stanu w http://lawdigest.uslegal.com. Gdy je spełniasz, możesz udać się o pomoc do władz.

Kto może pomóc
Policja
Celowe wypisanie czeku bez pokrycia jest przestępstwem w każdym stanie USA, a jako takie przedmiotem interwencji prokuratury (district attorney) czy policji (police department). Niestety, stopień ingerencji władz bywa różny. W niektórych rejonach władze mają sprawnie działające bad check programs: szybko kontaktują się z wystawcą czeku bez pokrycia, który przeważnie płaci, by uniknąć formalnego dochodzenia. Niestety, w wielu rejonach policja i prokuratura ociągają się z pomocą, bo nie chcą działać w charakterze collection agency. Zanim uciekniesz się do pomocy musisz mieć dowód na wysłanie żądania płatności (demand of payment).

Sąd małych roszczeń
Ażeby mieć formalny sądowy nakaz płatności, musisz udać się do sądu. Najlepsze są sądy małych roszczeń (small claims courts), pod warunkiem, że kwota, o którą się ubiegasz nie przekracza stanowych limitów, przeważnie od $2,000 do $10,000. Nie potrzebujesz tam prawnika. Z nakazem sądowym możesz ściągnąć należność
z konta dłużnika czy z jego poborów, pod warunkiem, oczywiście, że znasz jego bank. Pomóc ci może elektroniczna książka (e-book) pt. „Jak wygrać sprawę w Small Claims Court” (www.Poradniksukces.com).

Poborca długów (collection agency)
W przypadku niewielkich kwot strata czasu na sąd małych roszczeń może być zbyt kłopotliwa i w sumie nieopłacalna. W takim przypadku warto zaangażować poborcę długów, mimo to, że zatrzyma on pokaźną część należności jako swoją prowizję. Wiele collection agencies ma programy zwane NSF Check Recovery.

O collection agencies przeczytać można w książce pt. Życie od nowa: Jak uporządkować sprawy w urzędach (patrz 336-340).
Uparty dłużnik może nadal uchylać się od zwrotu pieniędzy, mimo że sąd orzekł na twoją korzyść. W takiej sytuacji musisz wskazać szeryfowi (marshall), gdzie dłużnik pracuje lub trzyma pieniądze, żeby szeryf mógł je ściągnąć.

Wystawianie czeków bez pokrycia może odbić się negatywnie na naszej historii czekowej, co miewa konsekwencje nawet poważniejsze od skazy na historii kredytowej. Ale to już inny temat.

Elżbieta Baumgartner
Elżbieta Baumgartner jest wydawcą autorką wielu książek-poradników, m.in. książki pt. ”Jak chować pieniądze przed fiskusem”, ”Jak działa giełda” i „Jak inwestować w fundusze powiernicze”. 255 Park Lane, Douglaston, NY 11363, tel. 718-224-3492, www.PoradnikSukces.com