Nowe opodatkowanie amerykańskich i polskich emerytur

W związku z licznymi pytaniami Polonii o opodatkowanie emerytur wynikające z podpisanej w dniu 13.02.2013 r. Konwencji między Rzecząpospolitą Polską a Stanami Zjednoczonymi Ameryki w sprawie unikania podwójnego opodatkowania i zapobiegania uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu, Ministerstwo Finansów umieściło wyjaśnienia na stronie internetowej MF:

WYJAŚNIENIA DOTYCZĄCE KWESTII OPODATKOWANIA EMERYTURI RENT W RELACJACH POLSKO-AMERYKAŃSKICH NA PODSTAWIE KONWENCJI MIĘDZY RZECZĄPOSPOLITĄ POLSKĄ A STANAMI ZJEDNOCZONYMI AMERYKI W SPRAWIE UNIKANIA PODWÓJNEGO OPODATKOWANIA I ZAPOBIEGANIA UCHYLANIU SIĘ OD OPODATKOWANIA W ZAKRESIE PODATKÓW OD DOCHODU, PODPISANEJ W DNIU 13.02.2013 R.

W dniu 13.02.2013 r. podpisano nową Konwencję między Rzecząpospolitą Polską a Stanami Zjednoczonymi Ameryki w sprawie unikania podwójnego opodatkowania i zapobiegania uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu. Konwencja ta, po zakończeniu procesu ratyfikacji przez obydwa państwa, zastąpi Umowę między Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, a Rządem Stanów Zjednoczonych Ameryki o uniknięciu podwójnego opodatkowania i zapobieżeniu uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu, podpisaną w Waszyngtonie dnia 8 października 1974 r.

1. OGÓLNE ZASADY OPODATKOWANIA EMERYTUR I RENT NA GRUNCIE PRAWA POLSKIEGO
Zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2012 r. poz. 361 z późno zm., dalej: updof), osoby fizyczne, jeżeli mają miejsce zamieszkania na terytorium Polski, podlegają obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów (przychodów) bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów (nieograniczony obowiązek podatkowy).

Przepis dotyczący nieograniczonego obowiązku podatkowego stosuje się z uwzględnieniem zawartych przez Polskę umów w sprawie unikania podwójnego opodatkowania (art. 4a updof). Ustalenie zatem, czy otrzymane przez osobę mającą miejsce zamieszkania w Polsce emerytury z USA podlegają opodatkowaniu w Polsce wymaga odwołania się do przepisów nowej
Konwencji.

2. NOWE ZASADY OPODATKOWANIA EMERYTUR I RENT W ŚWIETLE KONWENCJI Z USA
Kwestia zasad opodatkowania emerytur i rent w nowej Konwencji z USA została uregulowana wart. 18 Konwencji.

W przypadku osoby mającej miejsce zamieszkania w Polsce i pobierającej świadczenie emerytalne z USA ustalenie, które z państw - państwo źródła świadczenia (USA) czy państwo zamieszkania jego odbiorcy (Polska) - ma prawo opodatkowania emerytur zależne jest od rodzaju otrzymanej płatności.

2.1. OPODATKOWANIE ŚWIADCZENIA OTRZYMYWANEGO Z PRYWATNYCH FORM ZABEZPIECZENIA EMERYTALNEGO Z USA
Zgodnie z art. 18 ust. 1 Konwencji emerytury, renty kapitałowe oraz inne podobne świadczenia wypłacane rzeczywistemu beneficjentowi podlegają opodatkowaniu tylko w państwie, w którym ma on miejsce zamieszkania.

Osoba, która posiada obecnie miejsce zamieszkania w Polsce oraz otrzymuje z USA emeryturę lub podobne świadczenie wypłacane w związku z prywatnymi formami zabezpieczenia emerytalnego (typ Individual Retirement Agreement lub tzw. plan 401(k)) podlegać będzie z tego tytułu opodatkowaniu wyłącznie w Polsce.

Zasada ta znajdzie zatem zastosowanie do świadczeń otrzymanych z USA z tytułów odpowiadających polskiemu tzw. III filarowi, tj. dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnych polegających na gromadzeniu oszczędności w ramach indywidualnych rachunków emerytalnych prowadzonych przez instytucje finansowe.

Ponadto, w świetle art. 18 ust. 2 Konwencji, jeżeli wskazane powyżej świadczenia byłyby zwolnione z opodatkowania w USA, gdyby osoba je uzyskująca miała miejsce zamieszkania w tym państwie, to Polska - jako państwo, w którym beneficjent ma obecnie miejsce zamieszkania - również nie będzie opodatkowywać tych wypłat.

Innymi słowy, polski reemigrant, powracający z USA i otrzymujący z tego państwa świadczenie emerytalne, nie straci uprzywilejowanego traktowania podatkowego (zwolnienia), jeżeli byłby do niego uprawniony na mocy prawa USA.

2.2. OPODATKOWANIE ŚWIADCZENIA OTRZYMYWANEGO Z UBEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO (SOCIAL SECURITY)
Odrębna regulacja art. 18 ust. 3 Konwencji poświęcona jest sytuacji, w której płatność otrzymywana przez reemigranta, mającego obecnie miejsce zamieszkania w Polsce, dokonywana jest zgodnie z amerykańskimi przepisami o ubezpieczeniu społecznym (Social Security). Ubezpieczenie społeczne jest I filarem systemu ubezpieczeń emerytalnych Stanów Zjednoczonych, finansowanym ze składek pobieranych od wynagrodzeń. Świadczenia wypłacane w ramach tego systemu stanowią tzw. emeryturę podstawową. W tym przypadku wyłączne prawo do opodatkowania tego rodzaju świadczenia zachowuje państwo jego źródła, tj. USA.

OPODATKOWANIE ŚWIADCZEŃ SOCJALNYCH W USA
Dla osób niemających miejsca zamieszkania w USA lub nieposiadających obywatelstwa tego kraju (nonresidents aliens) podatek z tytułu świadczeń otrzymywanych z ubezpieczenia społecznego naliczany jest od 85% wartości świadczenia, przy zastosowaniu stawki podatku w wysokości 30% (Publication 915 (2012), Social Security and Equivalent Railroad Retirement Benefifts, www.irs.gov/pub915).

3. ROZLICZENIE ŚWIADCZEŃ OTRZYMYW ANYCH Z USA NA GRUNCIE UPDOF, DO KTÓRYCH ZASTOSOWANIE MA ART. 18 UST. 1 NOWEJ KONWENCJI

3.1. ŚWIADCZENIA Z PRYWATNYCH FORM ZABEZPIECZENIA EMERYTALNEGO EMERYTURY OTRZYMYWANE ZA POŚREDNICTWEM BANKU LUB POCZTY
W przypadku kiedy emerytura lub renta podlegająca opodatkowaniu w Polsce otrzymywana jest za pośrednictwem banku lub poczty, wówczas jeżeli podatnik, który nie uzyskuje innych dochodów (poza dochodami opodatkowanymi ryczałtowo bądź liniowo), nie korzysta z odliczeń i ze wspólnego rozliczenia z małżonkiem lub w sposób przewidziany dla osób samotnie wychowujących dzieci oraz nie ma obowiązku doliczenia kwot uprzednio odliczonych, złoży płatnikowi przed dniem 10 stycznia roku następującego po roku podatkowym oświadczenie sporządzone według ustalonego wzoru (formularz PIT -12), płatnik jest obowiązany sporządzić i przekazać podatnikowi oraz do urzędu skarbowego roczne obliczenie podatku od dochodu uzyskanego przez podatnika w roku podatkowym (formularz PIT-40).

Płatnik, który nie otrzyma oświadczenia podatnika, obowiązany jest sporządzić i przekazać podatnikowi oraz do urzędu skarbowego, w terminie do końca lutego, informację o wysokości dochodów i pobranych zaliczek (formularz PIT -11). Podatnik jest natomiast zobowiązany złożyć zeznanie o wysokości osiągniętego dochodu (poniesionej straty) w roku podatkowym (PIT-36 wraz z dołączonym załącznikiem PIT/ZG), w terminie do dnia 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym.

EMERYTURY OTRZYMYWANE BEZPOŚREDNIO Z ZAGRANICY BEZ POŚREDNICTWA PŁATNIKÓW
Jeżeli podatnik otrzymuje świadczenia bezpośrednio z zagranicy (tj. bez pośrednictwa płatników), zobowiązany jest wpłacać w ciągu roku zaliczki na podatek dochodowy w terminie do 20 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym dochód był uzyskany, a za grudzień - w terminie złożenia zeznania podatkowego, stosując do uzyskanego dochodu stawkę 18% (przy obliczaniu zaliczki podatnik może stosować stawkę 32%). Po zakończeniu roku podatkowego podatnik zobowiązany jest złożyć zeznanie o wysokości osiągniętego dochodu (poniesionej straty) w roku podatkowym (PIT-36 wraz z dołączonym załącznikiem PIT/ZG), w terminie do dnia 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym.

3.2. ŚWIADCZENIA OTRZYMYWANE Z UBEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO, DO KTÓRYCH ZASTOSOWANIE MA ART. 18 ust. 3 NOWEJ KONWENCJI
Zgodnie z nową Konwencją, w przypadku osób otrzymujących świadczenia z USA, o których mowa w punkcie 2.2. zastosowanie będzie miała metoda wyłączenia z progresją. Dochód ten będzie zatem zwolniony w Polsce, ale należy dodać go do dochodów podlegających opodatkowaniu w celu ustalenia stopy procentowej, która będzie miała zastosowanie do obliczenia podatku od pozostałych dochodów podlegających opodatkowaniu na zasadach ogólnych w Polsce.

Z tego względu emerytury, które podlegają opodatkowaniu w USA, należy wykazać w zeznaniu składanym w Polsce tylko w przypadku, gdy w danym roku uzyskano jeszcze inne dochody podlegające opodatkowaniu podatkiem dochodowym na zasadach ogólnych, według skali podatkowej. W takiej sytuacji, podatnik zobowiązany jest złożyć zeznanie o wysokości osiągniętego dochodu (poniesionej straty) w roku podatkowym (PIT -36 wraz z dołączonym załącznikiem PIT/ZG), w terminie do dnia 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym.

4. RELACJA POMIĘDZY POSTANOWIENIAMI KONWENCJI ORAZ AMERYKAŃSKIMI PRZEPISAMI WINDFALL ELIMINATION PROVISIONS (WEP)
W zakresie relacji między Konwencją a amerykańskimi przepisami Windfall Elimination Provisions (WEP), należy zauważyć, iż stanowią one część amerykańskiego krajowego systemu Social Security, a więc nie mają charakteru podatkowego. Istotą WEP jest bowiem określenie zasad naliczania wysokości świadczeń oraz ich redukcji w niektórych przypadkach, nie zaś ustalenia zasad opodatkowania.

Kwestia amerykańskich przepisów dotyczących redukcji kwoty amerykańskich świadczeń dla Polaków należy do kompetencji ministra pracy i polityki społecznej. W wyjaśnieniach z dnia 30 maja 2012 r . Minister Pracy i Polityki Społecznej (pismo nr DSZ-I-0700-4850-MSI12) przedstawił następujące stanowisko:

"Obniżanie przez instytucję amerykańską kwoty pełnej amerykańskiej emerytury lub renty w przypadku, gdy emeryt lub rencista pobiera jednocześnie podobne pełne świadczenie z innego państwa (w tym z Polski) wynika z wewnętrznych przepisów amerykańskich - ustawy Windfall Elimination Provision (WEP).

Amerykańskie przepisy o obniżaniu wysokości świadczeń amerykańskich mają zastosowanie w stosunku do osób pobierających pełną amerykańską emeryturę lub rentę i podobne pełne świadczenie z innego systemu, bez względu na to, czy jest zawarta umowa dwustronna o zabezpieczeniu społecznym, czy też nie. Zasada ta dotyczy w równym stopniu obywateli amerykańskich, polskich, jak też obywateli innych państw i to bez względu na to czy USA łączą z tymi państwami stosowne umowy.

Przepisy WEP natomiast wyłączają stosowanie redukcji wysokości amerykańskich świadczeń, takich jak: renty rodzinne, częściowe emerytury i renty (przyznawane z zastosowaniem umów dwustronnych m.in. umowy polsko-amerykańskiej), a także świadczeń przyznanych osobom, które opłacały składki na zabezpieczenie społeczne w USA przez okres co najmniej 30 lat, a ich wynagrodzenie roczne nie było niższe niż określone dla poszczególnych lat kalendarzowych.

Polski zespół negocjacyjny uzyskał zapewnienie strony amerykańskiej, że żadna umowa o zabezpieczeniu społecznym zawarta przez Stany Zjednoczone Ameryki (podobnie jak umowa między Rzecząpospolitą Polską a Stanami Zjednoczonymi Ameryki o zabezpieczeniu społecznym, podpisana dnia 2 kwietnia 2008 r ., obowiązująca od 1 marca 2009 r .) nie zawiera postanowień mających wpływ na obniżanie amerykańskich ani też polskich świadczeń emerytalno-rentowych osobom, które jednocześnie pobierają pełne świadczenie wypracowane w drugim państwie. Potwierdzenie tej informacji znajduje się na stronie internetowej Social Security Administration, pod adresem: LINK >>>, gdzie zamieszczone są teksty i opisy postanowień umów zawartych przez USA.

Zgodnie z wyjaśnieniami strony amerykańskiej, dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym zawierane przez USA nie mają dla tego państwa charakteru traktatu, co oznacza, że przepisy prawa amerykańskiego w dziedzinie zabezpieczenia społecznego mogą być zmienione wyłącznie w zakresie wskazanym przez to prawo, a ustawa o zabezpieczeniu społecznym, której część stanowią wyżej wspomniane przepisy WEP, nie przewiduje takiej możliwości.

Wyłączenie stosowania, m.in. w stosunku do polskich emerytów i rencistów, przepisów WEP dotyczących obniżania wysokości świadczeń, może nastąpić wyłącznie poprzez zmianę amerykańskiego ustawodawstwa."