Herling-Grudziński powrócił do łagru

Głaz z tablicą pamiątkową poświęconą autorowi "Innego świata" stanął w centrum Jercewa, obok pomnika ofiar tamtejszego łagru. Miejscowość ta znajduje się na granicy obwodów wołogodzkiego i archangielskiego, około 800 kilometrów na północny wschód od Moskwy.
   
Polski pisarz był jednym z więźniów jercewskiego łagru. Trafił do niego jako przywódca założonej w październiku 1939 roku Polskiej Ludowej Akcji Niepodległościowej, jednej z pierwszych organizacji konspiracyjnych. W marcu 1940 roku został zatrzymany przez NKWD w Grodnie i oskarżony o szpiegostwo. Skazano go na pięć lat łagru.
   
W Jercewie spędził dwa lata (1940-42). Wolność odzyskał po głodówce protestacyjnej, na mocy układu Sikorski-Majski z 30 lipca 1941 roku. Po wyjściu z obozu przyłączył się do armii generała Władysława Andersa. Walczył m.in. pod Monte Cassino, po wojnie osiadł w Neapolu.
   
Przeżycia z  łagru opisał w "Innym świecie" - książce wcześniejszej od "Archipelagu Gułag" Aleksandra Sołżenicyna. W prawdziwość przedstawionego tam obrazu obozowej rzeczywistości długo nie chciano wierzyć we flirtujących z Sowietami krajach zachodniej Europy.
   
W uroczystości odsłonięcia pomnika wzięła udział córka Gustawa Herlinga-Grudzińskiego - Marta, która wyznała, że nigdy nie spodziewała się, iż doczeka czasów, gdy możliwe będzie uczczenie pamięci ojca w Jercewie. Obecni byli też wicegubernator obwodu archangielskiego Jelena Kudriaszowa, wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego RP Tomasz Merta oraz polski ambasador w Federacji Rosyjskiej Jerzy Bahr.
   
Pomnik odsłonięto z inicjatywy Instytutu Polskiego w Petersburgu oraz Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego RP.

Jerzy Bukowski