Pomnik wysiedlonych gdynian

Gotowy jest już projekt, władze miasta ogłosiły przetarg na przebudowę placu Gdynian Wysiedlonych między ulicami Starowiejską i Dworcową, na którym stanie monument.

Ten niewielki skwer naprzeciw dworca PKP nazywany jest „pomorskim Umschlagplatzem”, ponieważ w tym miejscu w latach 1939-1942 zbierali się gdynianie zmuszeni do opuszczeni miasta.

„Pomnik będzie przedstawiał kilka odlanych z brązu postaci - matkę z synem i córkę dźwigających walizkę oraz ciągnących wózek z dobytkiem. Za nimi stać będzie pozostawiony przez rodzinę pies. W jego kierunku zwraca się odchodząca dziewczynka” - czytamy w depeszy PAP.

Konkurs na projekt pomnika wygrało Biuro Projektów Budownictwa Komunalnego w Gdańsku oraz współpracujący z nim rzeźbiarze: Paweł Sasin i Adam Dziejowski.

„- Upamiętnienie exodusu wojennego gdynian to próba zapisania w kamieniu bardzo osobistego, a równocześnie wspólnego dla wszystkich 70 tys. mieszkańców doznania napięcia, nagłego niepokoju, strachu, rozpaczy. Ludzie opuszczali domy i zostawiali często swój dobytek i zwierzęta, swoich przyjaciół. Przez ten pomnik chcemy pokazać dramat rozstania” - powiedział „Gazecie Wyborczej” prezes Biura Projektów Budownictwa Komunalnego w Gdańsku Jan Kosiedowski.

A rzecznik Urzędu Miasta w Gdyni Joanna Frajter dodała w rozmowie z „GW”:

„- Sama rzeźba przedstawia dramat, jakiego doświadcza dziecko podczas rozstania ze swoim wszechświatem: z domem, podwórkiem, innymi dziećmi, psem. Wyrwanie z tego, co ogarnięte, bezpieczne, swoje. Oglądając pomnik z dystansu, idąc od strony ulicy Świętojańskiej, zobaczymy figury ustawione na betonowych modułach. Będzie to wyglądało jak tłumek ludzi, nie jak tradycyjny pomnik. Moim zdaniem ten projekt robi wrażenie.”

Inicjatorem budowy monumentu było Stowarzyszenie Gdynian Wysiedlonych. Jego koszt wyniesie około miliona złotych.
„Odsłonięcie planowane jest na 14 października - wtedy przypada 75. rocznica pierwszych wysiedleń. Zanim to się stanie, niewielki plac zostanie przebudowany - pojawi się nowa nawierzchnia, oświetlenie, zieleń, a także mała architektura, czyli ławki i kosze na śmieci. Konieczna będzie również wymiana podziemnych instalacji. Przebudowa ma się zakończyć się do 19 września - wtedy prace rozpoczną twórcy pomnika” - napisała gazeta.

Gdynia była pierwszym polskim miastem, w którym Niemcy zaczęli masowe wysiedlenia ludności już w połowie października 1939 roku i kontynuowali je przez 3 lata. Po ogłoszeniu o wykwaterowaniu w danej dzielnicy dawali Polakom od kilku do kilkunastu godzin na opuszczenie domu.

„Wysiedleni mogli zabrać ze sobą około 30 kilogramów dobytku. Klucze od mieszkań pozostawiali w drzwiach. Wyjeżdżali na teren Generalnej Guberni. Część gdynian opuściła miasto z własnej woli, w obawie przed represjami. Lokale pozostawione przez wysiedlonych zajmowali Niemcy, którzy przyjeżdżali m.in. do pracy przy budowie portu wojennego. Przed wojną Gdynia liczyła około 127 tys. mieszkańców, w większości narodowości polskiej. Nie wiadomo dokładnie, ilu z nich zostało wysiedlonych. Śledztwo w tej sprawie prowadzi gdański Instytut Pamięci Narodowej - przesłuchano już setki świadków. Historycy sprawdzają polskie oraz zagraniczne archiwa. Postępowanie ma doprowadzić do wskazania winnych przymusowych wysiedleń oraz stworzenia imiennej listy osób, które zostały nimi objęte. Według historyków IPN Gdynię w pierwszych wojennych latach musiało opuścić około 70 tysięcy mieszkańców” - przypomniała ten dramatyczny okres Polska Agencja Prasowa.