Wystawa Pomysł Życia. Amerykańska Fundacja Kościuszkowska-dzieło Polaka

Jest to ekspozycja biograficzno-historyczna, poświęcona jednemu z najbardziej aktywnych polskich działaczy w Stanach Zjednoczonych, założycielowi Fundacji Kościuszkowskiej w Nowym Jorku – Stefanowi Mierzwie, znanemu również jako Szczepan Mierzwa oraz Stephen Mizwa (1892-1971).

„Ryzyko lub jego unikanie w podejmowaniu decyzji tworzą historię niemal każdego człowieka. Niektóre proste, oparte na wyborze dotyczącym zwykłych życiowych czynności, sprawunków, inne bardziej skomplikowane, budujące dzieje społeczeństwa, świata. Historia pełna jest opowieści o odważnych szczęściarzach, którzy podążali za swoją gwiazdą i zdobyli ukazujące się przed nimi cele. W ten właśnie sposób rysuje się przygoda życia Stefana Mierzwy – Polaka, który wyjechał do Stanów Zjednoczonych, gdzie zdobył wykształcenie i założył jedną z najbardziej rozpoznawalnych organizacji polskich w Ameryce – Fundację Kościuszkowską” – mówi dr Anna Rudek Śmiechowska – kuratorka wystawy.

Sam pomysł przypomnienia postaci Stefana Mierzwy zrodził się już w 2017 r., podczas polsko-amerykańskiej konferencji naukowej „Polacy w Ameryce”, organizowanej z okazji 50-lecia Muzeum. To wówczas dr Teresa G. Wójcik z Filadelfii wygłosiła referat pt. „Stefan Piotr Mierzwa, założyciel Fundacji Kościuszkowskiej w Nowym Jorku”, tym samym przybliżyła życiorys Polaka, jakże interesujący i mało znany.

50. rocznica śmierci Stefana Mierzwy w 2021 r. i 130. rocznica urodzin w 2022 r. – stały się okazją do przypomnienia jego postaci, poprzez realizację wystawy i wydanie katalogu.

„Fundacja Kościuszkowska była dziełem życia Stephena Mizwy, a sam twórca nazywał ją <wielką przygodą swojego życia>”. O tej przygodzie życia i pasmie zrealizowanych pomysłów Mierzwy, snuje opowieść wystawa zorganizowana w wareckim Muzeum.

Stefan Piotr Mierzwa (vel Stefan Mierzwa, vel Stephen Mizwa) urodził się 12 listopada 1892 r. w Polsce w Rakszawie (niedaleko Łańcuta). Ojciec – Paweł Mierzwa, był tkaczem i rolnikiem, matka – Zofia, pochodziła z domu rodziny Dec. Był jednym z trzynaściorga rodzeństwa i jedynym synem. W 1900 r. ojciec sprzedał mały majątek i cała rodzina przeniosła się do Baszni Dolnej (niedaleko Lubaczowa), do nieco większego majątku.
Stefan marząc o lepszym życiu niż ciężka praca na wsi, wysłuchiwał barwnych opowieści o innym świecie, serwowanych przez pewnego emigranta, odwiedzającego wieś, który przyjechał zza Oceanu. Choć nie miał pieniędzy na podróż do Ameryki, powziął decyzję o podążaniu za marzeniami i w tym celu najął się do pracy w fabryce dachówek. Po dwóch latach uzbierał połowę kwoty potrzebnej na podróż do USA. Realizacja planu powiodła się w dużej mierze dzięki wsparciu finansowemu dobroczyńców i sąsiadów. Potem Stefan do końca życia pamiętał o ich hojności, a przykład tej pomocy stał się dla niego inspiracją, aby wspierać w przyszłości innych.
W 1910 r. młody Mierzwa wyruszył do Stanów Zjednoczonych, realizując pierwsze kroki swojego wielkiego marzenia.

Zamieszkał w Northampton w stanie Massachusetts. Najpierw zajął się pleceniem koszyków, potem pracą w cegielni i przędzalni bawełny. Jego ambicje były jednak większe. Rozpoczął również wymarzoną edukacje, zaczynając od kursów wieczorowych w szkole publicznej. Jego apetyt rósł w miarę nauki. Najpierw marzył o lepszym zawodzie, jak tramwajarz czy policjant. Został przyjęty w poczet uczniów American International College w Springfield. Jego umiejętności językowe były coraz lepsze, wiedza szeroka, zaczął więc udzielać lekcji innym. Wówczas zapragnął kariery wykładowcy.

Po ukończeniu Amherst College rozpoczął studia w Harvard University, gdzie uzyskał stopień magistra. Zaraz potem, w 1921 r., zaproponowano mu stanowisko wykładowcy ekonomii w Drake University (w Des Moines w stanie Iowa). To tutaj narodził się pomysł, aby stworzyć organizację, która będzie pomagała naukowcom z Polski w przyjazdach do Stanów Zjednoczonych i prowadziła wymianę naukową.

W 1923 r. stworzył Polsko-Amerykański Komitet Stypendialny (ang. Polish American Scholarship Committee), który dał podstawy do stworzenia Fundacji Kościuszkowskiej, powołanej do życia w 1925 r.

Fundacja stała się dla Stefana Mierzwy najważniejszym celem, który realizował przez wiele lat, najpierw jako sekretarz i dyrektor wykonawczy (1925–1955), a potem prezes Zarządu i dyrektor wykonawczy (1955-1970). Za zasługi w promowaniu współpracy polsko-amerykańskiej Stefan Mierzwa został mianowany doktorem honoris causa American International College w Springfield (1932).
Był bardzo aktywnym członkiem polskiej diaspory w Stanach Zjednoczonych. Poza Fundacją Kościuszkowską, współzakładał również inne organizacje polskie, w tym Polski Instytut Naukowy w Ameryce.

Mierzwa odwiedzał Polskę trzykrotnie (w latach 1930, 1939 i 1962), zawsze wspierając polską naukę i promując misję Fundacji.

Pod koniec życia mieszkał wraz z żoną w Domu Opieki w Houston w Teksasie. Zmarł w USA w wieku 79 lat.

"Celem wystawy jest przypomnienie Stefana Mierzwy - wybitnego Polaka, który swoją pracą i sposobem działania otworzył szeroko drzwi wielu polskim naukowcom i ludziom kultury. Człowieka, który założył jedną z najbardziej rozpoznawalnych polskich organizacji w USA. Jego życie, choć nie było łatwe, stanowiło pasmo realizowanych sukcesywnie dobrych pomysłów, kolejnych zamierzeń, służących ludziom nauki, kultury, sztuki. Charakter Mierzwy, jego odwaga, wiedza, ale i umiejętność łączenia ludzi – doprowadziły do powstania organizacji, która służy Polakom od prawie 100 lat.

Choć nadeszły zupełnie nowe czasy i wiele jest tego typu działań – wytężona praca skromnego Polaka i wspaniały pomysł życia o utworzeniu Funduszu Stypendialnego, następnie fundacji, która pomaga uzdolnionej młodzieży z Polski i polskiego pochodzenia – owocuje do dziś, kontynuowany przez jego następców" - mówi pomysłodawczyni wystawy dyrektorka wareckiego Muzeum Iwona Stefaniak.

Na ekspozycji zobaczymy kilkanaście oryginalnych archiwaliów i eksponatów związanych ze Stefanem Mierzwą, które udało się wypożyczyć z Fundacji Kościuszkowskiej w Nowym Jorku, dzięki uprzejmości Prezesa Marka Skulimowksiego, a także z Archiwum Nauki PAN i PAU w Krakowie.

Wystawa została zrealizowana dzięki dotacji celowej Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Partnerami wystawy zostali: Fundacja Kościuszkowska w Nowym Jorku, Archiwum Nauki PAN i PAU w Krakowie, Stowarzyszenie Klub Stypendystów Fundacji Kościuszkowskiej.

• Wystawa „Pomysł życia. Amerykańska Fundacja Kościuszkowska – dzieło Polaka”
• Czynna od 3 lipca – do 31 sierpnia 2022
• Wernisaż: 3 lipca 2022, g. 14:00
• Kuratorzy: dr Anna Rudek-Śmiechowska, dr hab. Tomasz Pudłocki, prof. UJ
• Współpraca: Dyrektor Muzeum Iwona Stefaniak
• Organizator: Muzeum im. Kazimierza Pułaskiego w Warce
• Partnerzy: Fundacja Kościuszkowska w Nowym Jorku; Archiwum Nauki Polskiej Akademii Nauk (PAN) i Polskiej Akademii Umiejętności (PAU), Kraków; Stowarzyszenie Klub Stypendystów Fundacji Kościuszkowskiej
• Projekt wystawy: Kamila Schinwelska (Elipsy)
• Produkcja wystawy: Alena Trafimava (Alena Studio)
• Tłumaczenie: Joanna Łukasiak-Hołysz

* * *

The exhibition “Reaching the dream. The Kosciuszko Foundation and its Polish founder” forms the next step in the story written by the Casimir Pulaski Museum in Warka, which has been fulfilling its goals and conducting its mission for 55 years, documenting and promoting the achievements of Poles in the United States.

In the summer of 2022, the Museum is going to open biographical exhibition designed to feature one of the biggest Polish-American activists–founder of the Kosciuszko Foundation in New York Stefan Mierzwa, also known as Szczepan Mierzwa and Stephen Mizwa (1892–1971).

The exhibition at the Casimir Pulaski Museum in Warka tells its story of the above adventure, of Stephen Mizwa's life, and of a vast range of his ideas, which have been preserved and continued until today.

• “Reaching the dream. The Kosciuszko Foundation and its Polish founder” exhibition
• The Casimir Pulaski Museum in Warka
• ul. Kazimierza Pułaskiego 24, Warka
• July 3–August 31, 2022
• Curators: Anna Rudek-Śmiechowska PhD, Prof. Tomasz Pudłocki
• In cooperation with: Musuem Director Iwona Stefaniak
• Organized by: The Casimir Pulaski Museum in Warka
• Partners: The Kosciuszko Foundation, New York; The Archive of Science of the Polish Academy of Sciences (PAN) and the Polish Academy of Arts and Sciences (PAU) in Kraków; The Kosciuszko Foundation Alumni
• Designed by: Kamila Schinwelska (Elipsy)
• Translator: Joanna Łukasiak-Hołysz

DONATE TODAY >>>

BECOME A MEMBER >>>

Kosciuszko Foundation
More info >>>

Founded in 1925, the Kosciuszko Foundation promotes closer ties between Poland and the United States through educational, scientific and cultural exchanges. It awards up to $1 million annually in fellowships and grants to graduate students, scholars, scientists, professionals, and artists, and promotes Polish culture in America. The Foundation has awarded scholarships and provided a forum to Poles who have changed history.