Choroby tarczycy

Schorzenia tarczycy przejawiają się głównie zmianami w jej budowie, które występują znacznie częściej od zaburzeń w czynności tarczycy. Oba te rodzaje zmian mogą jednak pojawiać się łącznie.

Nieprawidłowa budowa tarczycy, o ile nie polega na obecności nowotworu złośliwego, rzadko ma groźne następstwa kliniczne. Natomiast zaburzenia czynności tarczycy często upośledzają ogólny stan zdrowia.

Stwierdzenie choroby tarczycy nie powinno jednak wzbudzać od razu niepokoju, ponieważ wczesne rozpoznanie i leczenie przeważnie nie dopuszcza do groźnych następstw dla zdrowia. Właściwą reakcją na fakt zachorowania powinno być raczej zapoznanie się z choćby podstawowymi informacjami o istocie choroby, jej przebiegu i możliwości leczenia.

Wolem nazywamy powiększenie tarczycy. Wole nie wykazujące zaburzenia czynności oraz nie wywołane guzem złośliwym lub zapaleniem gruczołu określamy wolem obojętnym. Jest to najczęściej spotykana choroba tarczycy. Rozwija się ona w każdym wieku, ale zwykle powstaje w dzieciństwie, u młodych kobiet oraz niekiedy w trakcie ciąży. Zasadniczą przyczyną choroby jest niedobór jodu w pożywieniu i skłonność osobnicza do powiększania się tarczycy.

Leczenie trwa z reguły wiele miesięcy. Leczenie operacyjne wola obojętnego polega na usunięciu nadmiaru tkanki tarczycy i ewentualnych guzów. Wskazaniem do operacji jest duże wole powodujące uciśnięcie tchawicy lub żył, a także obecność w nim guzów.

Pojęciem nadczynności tarczycy określa się ogólnoustrojowe skutki nadmiernego wydzielania hormonów przez tarczycę. Zasadnicze przyczyny nadczynności tarczycy to choroba Graves-Basedowa (G-B) oraz wole guzowate nadczynne (WGN).

Choroba G-B rozwija się najczęściej u osób dotkniętych defektem układu immunologicznego (odpornościowego), który zdarza się przeważnie u kobiet. Bezpośredniej przyczyny ujawnienia się choroby G-B nie poznano. Pewną rolę odgrywa tu być może infekcja wirusowa oraz uraz fizyczny lub psychiczny.

W przypadku WGN (wola guzowatego nadczynnego) nadczynność tarczycy jest następstwem wydzielania dużych ilości HT przez niektóre guzy tarczycy. Guzy te stopniowo rosną, wydzielając coraz więcej hormonów. Zdarza się, że bezpośrednią przyczyną pobudzenia ich do nadprodukcji hormonów jest nadmierne spożycie jodu.

Chorzy na nadczynność tarczycy mają liczne dolegliwości, a przede wszystkim odczuwają stałe osłabienie, uczucie gorąca, nerwowość, szybkie lub nierówne kołatanie serca, drżenie rąk. Mimo dobrego apetytu chudną.

Leczenie nadczynności tarczycy polega przede wszystkim na hamowaniu wydzielania HT za pomocą leków. Prowadzi to do ustąpienia choroby G-B w około 50% przypadków. W pozostałych przypadkach nadczynności tarczycy stosuje się leczenie radykalne, polegające na napromienianiu tarczycy radiojodem lub na wycięciu znacznej części tarczycy.

Niedoczynność tarczycy jest ogólnoustrojową chorobą wynikającą z niedostatecznego wydzielania hormonów przez tarczycę. Przyczyną jest przeważnie stan zapalny tarczycy oraz jej uszkodzenie przez leczenie radiojodem lub przez operację.

Nasilenie objawów niedoczynności tarczycy określa się w zależności od stopnia niedoboru hormonów. Chorobę o ciężkim przebiegu nazywamy obrzękiem śluzowatym.

W przypadku obrzęku śluzowatego dochodzi do znacznego zwolnienia przemiany materii. Zmniejsza się zużycie tlenu i produkcja energii cieplnej w ustroju. Temperatura ciała ulega obniżeniu. Chorzy odczuwają stale chłód, osłabienie, bóle mięśni oraz spowolnienie fizyczne i psychiczne. Stają się senni i zwalnia się u nich czynność serca. Pojawiają się obrzęki, zwłaszcza na twarzy. Skóra staje się sucha i szorstka, przerzedza się owłosienie. Występują dokuczliwe zaparcia. Krwawienia miesięczne stają się zbyt obfite.

W umiarkowanie nasilonej niedoczynności tarczycy objawy choroby nie są tak typowe. Podstawą rozpoznania staje się wówczas oznaczenie stężenia hormonów w surowicy krwi.

Niedoczynność tarczycy leczy się przewlekłym podawaniem preparatu tyroksyny. Na początku stosuje się małe dawki leku. Następnie ustala się dawki w proporcji do ciężaru ciała, uwzględniając jednak indywidualną reakcję na preparat.

Pojęcie zapalenia tarczycy obejmuje wiele chorób, wywołujących w gruczole zmiany zapalne lub zbliżone do zapalnych. Zmiany te, jeśli nawet rozwijają się w nie powiększonej tarczycy, powodują często rozwinięcie się wola. Dlatego obok nazwy "zapalenie tarczycy" jest rozpowszechnione określenie "zapalenie wola".

Zmieniona zapalnie tarczyca jest dobrze odgraniczona od otaczających ją tkanek. Pod wpływem zapalenia tkanka tarczycowa rozrasta się równomiernie i twardnieje. Czasami tworzą się w tarczycy guzki. W początkowym okresie choroby występują zwykle: gorączka, bóle szyi promieniujące do uszu oraz objawy kliniczne nadczynności tarczycy, najczęściej o nieznacznym nasileniu. Ten okres jest zwykle krótki, po czym następuje powolna poprawa. Choroba trwa na ogół kilka tygodni i kończy się całkowitym powrotem do zdrowia lub znacznie rzadziej - pojawieniem się niedoczynności tarczycy.

Przewlekłe zapalenie tarczycy rozwija się najczęściej na tle zaburzeń immunologicznych, niekiedy również na skutek infekcji bakteryjnej.

Terapia zapalenia tarczycy wywołanego przez bakterie polega na stosowaniu antybiotyków, rzadziej jest potrzebny zabieg chirurgiczny.

Nowotwory złośliwe tarczycy występują stosunkowo rzadko i w znacznej większości przypadków można je skutecznie leczyć. Rozpoznanie ustala się na podstawie badania klinicznego, a przede wszystkim na podstawie badania mikroskopowego tkanki tarczycy.  Leczenie raka  polega przede wszystkim na doszczętnym wycięciu nowotworu wraz z rozległym lub nawet całkowitym wycięciem pozostałej tkanki tarczycy.

Nowotwory złośliwe tarczycy występują stosunkowo rzadko i w znacznej większości przypadków można je skutecznie leczyć.