Pierwsza pomoc - warto wiedzieć

Reanimacja
W przypadku stwierdzenia braku tętna i oddechu nie­zwłocznie należy przystąpić do akcji reanimacyjnej.

Akcje prowadzimy wg. zasady A.B.C. 
A-ARIWAY- udrożnienie i ułożenie
B-BREATH-oddech
C-CIRCULATION-krążenie (masaż serca)

Ułożenie i udrożnienie dróg oddechowych jest istotnym, wstępnym etapem akcji reanimacyjnej. Poszko­do­wanego należy ułożyć na twardym podłożu, najlepiej na ziemi. W celu udrożnienia dróg oddecho­wych należy otworzyć jamę ustną, sprawdzić czy nie znajdują się tam jakieś ciała obce. Kolejną ważną czyn­nością jest odchylenie głowy do tyłu, należy to uczynić ostrożnie (zwłaszcza u starszych osób lub u osób z ura­zem kręgosłupa), czynność ta zapobiega zatkaniu dróg oddechowych przez zapadający się język. Po udroż­nieniu przechodzimy do właściwej reanimacji. W przy­pad­ku gdy zachowany jest oddech a brak tętna, wyko­nu­je­my tylko masaż serca, jeśli zachowane jest tętno a występuje brak oddechu, tylko sztuczne oddychanie.

Jak sprawdzić tętno
W tętnicy szyjnej znajdś jabłko Adama (zgrubienie na krtani) i przesuń czubki palców w znajdujące się obok niego zagłębienie. Leciutko naciśnij. Pul­­­­­­so­­­­wa­nie krwi powinno być wy­czu­­walne pod palcem.

Masaż serca pośredni
Masaż serca pośredni wykonu­jemy w ten sposób, że uciska­my dolną 1/3 mostka, czyli środkowej kości klatki piersio­wej, do której przyczepione są żebra. Prawidłowy masaż serca wy­konywać należy tak, aby uciskać tylko mostek, a nie żebra. Masaż powinno się wykonywać z czę­­­s­to­tliwością od 60 do 80 ucisków na minutę. Przed przystąpieniem do masażu wska­zane jest 4-krotne uderzenie pięścią w mostek. To ude­rze­nie nazywane uderzeniem przedsercowym, czasami powoduje przywrócenie rytmu serca, stąd zaleca się wyko­nanie go przed właściwym masażem.
U dzieci masaż wykonujemy w połowie mostka, u no­­­­wo­rodków uciskamy dwoma palcami z często­tliwością 120 ucisków na minutę, u starszych dzieci uciskamy jedną ręką.

Oddech usta-usta, usta-nos.
Jedyną uznaną metodą oddechu zastępczego jest metoda usta-usta i usta-nos. Pamiętamy, że najpierw należy usunąć ciała obce i protezy zębowe, potem odchylić głowę, a następ­nie przystępić do właś­ciwego sztucznego odde­chu. Udo­­­­­rosłych wykonu­­­jemy naj­częś­ciej oddech usta-usta. Metodę usta-nos stosujemy wtedy, gdy doszło do urazu, który znieksz­tałcił twarzo-czaszkę. Przy odde­chu usta-usta, w trakcie wpro­wadzania powie­trza przez usta, zatykamy nos, odwrotnie niż w metodzie usta-nos. U dzieci, na ogół z uwa­gi na mniejszą głowę, ratownik wdmuchuje powietrze jedno­cześnie przez jamę ustną i nos.

Akcja reanimacyjna z jednoczesnym masażem serca i sztucznym oddychaniem
Sposób prowadzenia zale­ży od tego czy wykonuje­my ją sami (1 ratownik) czy akcję wykonuje dwóch rato­­wni­ków. Ponieważ prowadzenie akcji re­ani­­­­ma­­cyjnej wy­ma­ga dużo wysiłku fizycznego, jeśli tylko jest to moż­liwe, wska­zane jest aby wykonywało ją dwóch ratowników, którzy mogą co jakiś czas zmieniać się rolami.

1 ratownik
• 4 uderzenia w okolicę przedsercową
• 4 szybkie głębokie wdechy (wydech jest czynnością bierną - samoczynną)
• na 15 uciśnięć mostka 2 wdechy

2 ratowników
• 4 uderzenia w okolice przedsercową
• 4 szybkie głębokie wdechy
• na 5 uciśnięć mostka 1 wdech

W trakcie akcji, co jakiś czas należy sprawdzać czy nastąpił powrót tętna i oddechu. Jeśli jest dwóch ratowników: ratownik wy­ko­nujący oddech może co jakiś czas sprawdzać tętno, a ten, który wykonuje masaż, sprawdzać, czy w trakcie oddychania, będzie  sa­­mo­is­tnie (powrót oddechu) unosić się klatka pier­sio­wa.

PAMIĘTAJMY! Choremu, nieprzytomnemu nie podawajmy żadnych tabletek i nie wlewajmy żadnych płynów do jamy ustnej.

Ratowanie poparzonego
Poparzenie jest ciężkim urazem i dlatego pomocy poparzo­nemu należy udzielać jak najszybciej. Pierwszą i najważniej­szą czynnością jest schłodzenie miejsca poparzonego czystą, zimną wodą. Należy tą czynność wykonywać dość długo, ponieważ tkanki wewnętrzne  ciała ochładzają się dłużej niż powierzchnia ciała. Odzież należy zdejmować po schłodzeniu bardzo ostrożnie, szczególnie wtedy, gdy poszkodowany został poparzony środkami palnymi, żrącymi lub smarami. W przypadku jeśli poparzenie nastąpiło gorącą wodą czy parą, a spodziewana fachowa pomoc lekarza przybędzie szybko moż­na w ogóle zrezygnować ze zdejmowania odzieży - wyko­na to sterylnie chirurg na sali operacyjnej. Po schłodzeniu, oparzoną część ciała należy przykryć czystym prześcieradłem (jeś­li nim dysponujemy).

Poparzenia substancjami żrącymi
Postępowanie zasadniczo nie różni się od postę­powania w opa­rzeniach. Przy oparzeniach kwasem nie należy stoso­wać zasad, a w oparzeniach zasadą kwasów. Najwłaściwsze jest przemywanie czystą wodą.

Krwotoki zewnętrzne i wewnętrzne
W przypadku krwawienia ze zranionej tętnicy lub żyły nale­ży wykonać opatrunek uciskowy, nie powyżej ani poniżej krwa­wiącego miejsca - lecz dokładnie w miejscu krwawienia. Ta zasada jest ogromnie istotna, ponieważ wykonanie opa­trunku uciskowego na ranę powoduje, że krwawienie zostaje zahamowane, lecz krew nadal dopływa poniżej zranionego miejsca i nie dochodzi do uszkodzenia kończyny powodo­wanego niedokrwieniem poprzez ucisk. Od zasady tej odstę­pu­je się, to znaczy wykonuje się opatrunek uciskowy powyżej rany, w przypadku jesli doszło do amputacji czyli odcię­cia kończyny. Krwotoki wewnętrzne są niezmiernie trudne do opanowania w warunkach pierwszej pomocy. Zasadne jest wykonanie zimnych okładów na okolicę brzucha lub klatki piersiowej przy krwotokach z przewo­du pokar­mowego lub płuc. W przypadku krwawienia z nosa można spróbować zatkać otwór nosowy.

Złamania otwarte i zamknięte
Złamanie występuje, jeśli w wyniku urazu, bądś sa­mo­­­­istnie (zdarza się to w różnych chorobach meta­bo­­licznych i gene­tycz­nych), u chorego pojawi się ból i nie­pra­­­­widłowa rucho­mość. Objawom tym może towarzy­­­­szyć obrzęk i zasinie­nie. Niekiedy nie dochodzi do złamania lecz jedynie stłucze­nia lub zwichnięcia - ogól­ne postępowanie w ramach pierwszej pomocy jest jednakowe.
Złamania dzielimy na zamknięte i otwarte. Złamanie zam­knięte to takie, gdzie odłamy złamanych koś­ci nie prze­biły skóry i nie pojawiła się rana. Otwarte to zła­ma­­nie, przy którym kości przebiły skórę i takiemu złamaniu na ogół towarzyszy krwawienie.

Postępowanie:  
Podstawową zasadą postępowania jest unierucho­mienie
wg. zasad Pota. Jeśli nastąpiło złamanie trzonu kości, wów­czas należy unieruchomić złamaną kość i dwa sąsiednie stawy. Jeśli doszło do złamania wewnątrz stawu, unieruchomić należy dany staw oraz dwie sąsia­du­jące kości. Unieruchomie­nie polega na dowią­zaniu do kończyny sztywnej deszczułki, kija czy innego nie­gną­cego się przedmiotu. W przypadku kończyn dolnych,  osta­­tecznie do drugiej, zdrowej kończyny. W przy­padku złamań otwartych - oprócz unieruchomienia kończyny należy zatamować krwawienie.

Postępowanie w podejrzeniu złamania kręgosłupa i miednicy.
W przypadku urazu szyi należy zawsze podejrzewać moż­li­wość zaistnienia złamania kręgosłupa w odcinku szyjnym. Wów­czas należy w stopniu maksymalnym ogra­niczyć prze­­-
no­szenie chorego. Podczas każdego prze­­­noszenia lub prze­-
mie­sz­cza­nia szyi należy zastoso­wać wyciąg, to znaczy ujmując gło­wę za żuchwę starać się ją odciągać na zewnątrz. Postę­po­wa­nie takie zabez­pie­­­­­czy poszkodowanego przed urazem rdze­nia kręgo­wego.

W przypadku złamania części piersiowej, lędświowej lub krzy­żowej kręgosłupa czy miednicy, chorego poło­żyć należy na twardym podłożu (np. drzwi wyjęte z za­wia­sów) i w taki spo­sób starać się przenosić, ale jedynie wówczas gdy jest to ko­nieczne. Przekładać chorego po­win­­no kilka osób podkła­dając ręce pod plecy. Należy pamiętać, że chory z urazem krę­go­słupa, wymaga pilnej obser­wacji i ewentualnego postę­­­­­powania reanimacyjnego.

Zatrucia
Po stwierdzeniu zatrucia substancją trującą, o ile osoba za­tru­ta jest przytomna, należy dążyć do sprowo­ko­wania wymio­tów. Jest to postępowanie najbardziej właściwe. Wy­mio­ciny zabezpieczamy do badania toksykologicznego. Po­do­bnie pos­tępujemy w zatru­ciach lub podejrzeniu zatrucia grzybami. Każ­dorazowo wzywamy fachową pomoc lekarską.

W razie koniecz­ności reanimacji pamiętaj, że reani­ma­cja zatrutego substancjami lotnymi (np. cyjankami) metodą usta-us­ta może spowodować zatrucie ratownika.

Zadławienia i uduszenia

Odblokowanie dróg oddechowych
Opisaną niżej techniką możesz ratować zarówno topiel­ca, jak i ofiarę zadławienia jedzeniem lub piciem. W obu wypad­kach zatkane są drogi odde­chowe; jeśli interwencja nie jest wys­tarczająco szybka, śmierć może nastąpić w ciągu niespeł­na 5 minut. Najskuteczniejszą metodą pierw­szej pomocy przy ud­ławieniach jest tzw. Manewr Heimlicha - zwany po­p­­chnię­ciem brzusznym.

UWAGA!
Upewnij się, że masz do czynienia z udła­wieniem, a nie z atakiem serca.

Gdy ofiara udławienia stoi lub siedzi, stań za nią i obejmij ca­łymi rękami w talii. Zaciśnij jedną dłoń w pięść i przyłóż ją wew­nętrzną stroną do brzucha ratowanego w miejscu powy­żej pępka i poniżej dolnych żeber. Obejmij pięść drugą dłonią i szybkim pchnięciem ku górze wciśnij ją mocno w brzuch. Pow­tórz to kilka razy, dopóki nie wyskoczy obiekt, który blo­kuje dostęp powietrza.

Gdy dławisz się, a jesteś sam, spró­buj wykonać manewr na sobie, kładąc zaciśniętą pięść wewnętrzną stroną na brzuchu nieco powyżej pępka i obejmując ją drugą dłonią. Mo­żesz też posłużyć się czymkol­wiek, co popchnie przeponę od do­łu. Pochylając się, wykorzystaj na przykład kant stołu lub oparcia krzesła.

Udławienia u dzieci
Nie rób nic, jeśli dziecko może od­dychać, mówić, wydawać dświę­ki lub gdy kaszle. Te objawy ozna­cza­ją, że do tchawicy dociera po­wietrze i dziecko samo wyk­rztusi z tchawicy to, co się tam znalazło. Wszelkie środki, które zastosujesz mogą zaburzyć ten na­turalny proces i częściowe zablokowanie dróg oddechowych przeksz­tałci się w ich całkowite zatkanie. Uważnie obserwuj co się dzieje, ale nie interweniuj.

Gdy dziecko nie może oddychać ani wydawać dświęków, przełóż je sobie przez rękę, twarzą do dołu, tak, żeby jego głowa znalazła się niżej niż tułów. Nasadą dłoni wykonaj z wyczuciem cztery mocne uderzenia w plec­ki malca, w miejsce pomiędzy łopatkami (rys. 01).

Jeś­­li uderzenia w plecy nie dadzą rezultatu, zastosuj 4 szyb­kie uciśnięcia klatki piersiowej. Aby to zrobić, odwróć nie­mowlę na plecy. Połóż je sobie na udach, aby jego głowa była poniżej tułowia. Palce (wskazujący i środkowy) jednej rę­ki połóż pośrodku klatki piersiowej dziecka, tuż pod linią bro­dawek sutkowych i wykonaj 4 szybko po sobie następujące uciśnięcia. (rys. 02).
Jeśli i to nie przyniesie rezultatów, odblokuj drogi od­de­­cho­we, chwytając język i dolną szczękę niemowlęcia między kciuk i palec. Sprawdś, czy nie widać obcego ciała w gardle. Spróbuj je wyciągnąć tylko, gdy jest dobrze widoczne.

Jeśli dziecko nadal nie oddycha, wdmuchnij 2 razy powie­­­-t­rze przez usta lub równocześnie przez usta i nos. Jeśli klatka piersiowa się nie unosi, powtórz sekwencję jej uciśnięć i ude­rzeń w plecy, każąc komuś wezwać pogotowie ratunkowe lub zorganizować transport do szpitala. Konieczna może być również reanimacja.

Gdy dławi się większe dziecko
Połóż je na podłodze twarzą do góry i dalej postępuj tak jak w przypadku dorosłego, który leży, ale uklęknij u stóp dziecka. Zastosuj manewr Heimlicha (pchnięcie brzuszne), wykonuj manewr delikatnie.