Jan Karski… na Manhattanie. Promocja biografii bohatera. Pokłon jego misji

We wspomnianej dacie, w 1948 roku przyjęta została przez Organizację Narodów Zjednoczonych, Deklaracja Praw Człowieka. Również 10 grudnia, tyle że 1942 roku opublikowany został dokument Minisietrstwa Spraw Zagranicznych Rządu RP na Wychodźstwie na temat masowych zbrodni niemieckich na Żydach. Był on przygotowany na podstawie raportu emisariusza Państwa Podziemnego Jana Karskiego.

Miejscem wydarzenia była siedziba Towarzystwa Naukowego im. Tarasa Szewczenki (Shevchenko Scientific Society), najstarszej ukraińskiej instytucji historycznej na świecie o ponad stutrzydziestoletniej tradycji.

Otwierająca sesję, prezes Towarzystwa, profesor Anna Procyk z Uniwersytetu Nowojorskiego podkreślała, że postać Jana Karskiego jest ważna dla całego świata, w tym także Ukraińców i Amerykanów ukraińskiego pochodzenia. Historycznie, dlatego, że  przyszły bohater ufromowany został intelektualnie we Lwowie, mieście o wielkim znaczeniu dla Polski i Ukrainy, które było tyglem kulturowo-religijnym sprzyjającym tolerancji i otwartości na innych. Przypominała, że ze Lwowa wywodził się także Rafał Łemkin, późniejszy twórca pojęcia prawnego: ludobójstwo. Współczesnie, dlatego, że Ukraina jest terenem zmagania o swoją niezalezność i prawo do samostanowienia. Czyli w imię tych samych wartości, o jakie walczył z determinacją legendarny polski emisariusz wojenny, a potem wybitny profesor Georgetown University w Waszyngtonie. Za to został w 1998 roku nominowany do Pokojowej Nagrody Nobla.

Profesor Michael Szporer z University of Maryland mówił o Janie Karskim jako prekursorze nowoczesnego rozumienia praw człowieka. Zwracał uwagę, że już przygotowujący Kartę Narodów Zjednoczonych, amerykański sekretarz stanu Cordell Hull korzystał w pisaniu tego dokumentu z raportu Jana Karskiego. Przesłanie raportu mówiące, że naród bez państwa jest bezbronny, a struktura państwo niezbywalnym prawem do stwozrenie bezpieczeństwa narodowego było dla Hulla oczywistym źródłem inspiracji.

Profesor Anna Procyk prezentuje biografię "Jan Karski. Jedno życie" i jej autora Waldemara Piaseckiego. Fot. Vasyl Lopkukh

Echa raportu wybrzmiewały potem w ONZ-owskiej deklaracji Praw Człowieka z 1948 roku oraz innych deklaracjach tej organizacji, m.in. paktach o prawach obywatelskich i politycznych oraz o ochronie uchodźców. Także w przyjętej deklaracji o utworzeniu Międzynarodowego Dnia Holocaustu zaproponowanej przez Eli Wiesela, a przyjętej przez ONZ.

Dokonano prezentacji pierwszego tomu trylogii biograficznej „Jan Karski. Jedzo życie” pióra Waldemara Piaseckiego, najbliższego przyjaciela i współpracownika profesora Karskiego. Autor opowiadał o pracy nad monumentalną książką przytaczajać wiele nieznanych faktów z życia bohatera. Dziękował za pomoc w uzyskaniu dokumentów z lwowskiego okresu życia doktorowi Ihorowi Zemanowi z Uniwersytetu Iwana Franko (kontunuatora Uniwersytetu Jana Kazimierza). Wspominał także rolę Lwowskiego Klubu Rotary pomagającemu w dokumentowaniu śladów lwowskiej obecności Jana Karskiego. Jednym z zamierzeń jest nazwanie we Lwoie ulicy imieniem boahtera.

Profesor Anna Procyk zadeklarowała, że Towarzystwo Szewczenki energicznie wesprze tę ideę.

Wydarzenie zakończyła prezentacją filmu o bohaterskiej działalności Jana Karskiego.

Profesor Michael Szporer omawiał wpływ Jana Karskiego na formowanie nowoczesnej konpecji praw człowieka przyjętej przez ONZ. Fot. Vasyl Lopukh

Licznie przybyli amerykańscy, polscy i ukraińscy uczestnicy wydarznia podkreślali, że trudno było o jego lepszy czas.

Rocznica Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka wraz z Paktami stanowiąca tzw. Międzynarodową Kartę Praw Człowieka, jest podstawą i punktem wyjścia dla nowoczesnego systemu ochrony i promocji praw człowieka. W nadchodzącym roku  minie 50 lat od przyjęcia wspomnianych Paktów. Z tej okazji Sekretarz Generalny ONZ Ban Ki-moon ogłosił  kampanię „Our Rights, Our Freedoms, Always” przypominająca światu znaczenie praw człowieka w świecie, niestety chętnie i w wielu jego miejscach brutalnie łamanych.

Wojenna misja Jana Karskiego w tej samej sprawie musi być nadal kontynuowana. Zapewne nigdy nie będzie mieć końca.

Historyczny dokument Rządu RP na Wychodźstwie powstały na podstawie raportu emisariusza Polski Podziemnej Jana Kozielewskiego (Karskiego). 10 grudnia minęła rocznica jego publikacji. Fot. Archiwum